Kırsal yerleşimlerin gelişimi için alternatif turizm olanakları üzerine bir model önerisi: Yozgat örneği

Abstract

Sanayi devriminden sonra kırsal nüfusun giderek azalması sonucunda, Dünya'da ve Türkiye'de kırsal alanların kalkındırılmasının lokomotiflerinden olan alternatif turizm ana gündem konularından biridir. Bu çalışma ''turizm kırsal yerleşimlerin gelişimi için itici bir güç olabilir'' savından hareket ederek, kırsal yerleşimlerin gelişimi için alternatif turizm olanaklarından yararlanmayı amaçlamaktadır. Giriş bölümünde, problemin tanımı, çalışmanın kapsamı, kuramsal çerçevesi, yöntemi, literatür özeti, çalışmanın kuramsal çerçevesi ve yöntemi ortaya konmuştur. Çalışmanın kırsal yerleşimlere yapabileceği katkılar tartışılmıştır. İkinci bölümde; tez kapsamındaki alternatif turizm ve türleri araştırılmıştır. Üçüncü bölümde, geliştirilecek modelin uygulanacağı, alan çalışmasının yapılacağı Yozgat ili incelenmiştir. Tezin amacı, alternatif turizm kapsamında kırsal yerleşimlerin gelişimi için alternatif turizm olanaklarının belirlenmesi, üretilmesi ve uygulama konusunda yol gösterici bir model ortaya koymaktır. Dördüncü bölümde; kırsal yerleşimlerin gelişimi için alternatif turizm olanakları üzerine bir model ortaya konmuştur. Tez kapsamında üretilen model; bilgi geliştirme ve gelişim modeli oluşturma, uygulama, değerlendirme ve geliştirme olarak üç adımdan oluşmaktadır. Bu tez bilgi geliştirme ve gelişim modeli oluşturma adımı üzerine odaklanmaktadır. Çalışmanın beşinci bölümü; alan çalışması, verilerin analizi, değerlendirilmesi ve yorumlanmasından oluşmaktadır. Bu bölümde ileri sürülen modelin sınanması yapılmaktadır. Alan çalışması iki aşamalı olarak gerçekleşmiştir. Çalışmanın ilk aşamasında mevcut durum değerlendirmesi için Yozgat ilindeki İpek Yolu ve Kral Yolu üzerindeki yirmi iki adet kırsal yerleşimler mekansal, ekonomik, sosyo-kültürel, mevcut turizm durumu açısından değerlendirilmiş olup, Kırsal Alan Veri Tabanı hazırlanıp yorumlanmış ve kırsal yerleşmelere ait çalışmalara sistematik ve eleştirel bakış getirilmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında, alternatif turizm bağlamında kırsal yerleşmelerin gelişim modeli graph commons aracılığıyla ortaya konularak Türkiye’deki diğer kırsal yerleşimler için de ‘’Bilgi Geliştirme Modeli’’ oluşturulmuştur. Modelin uygulanabilirliği, graph commons rehberinde yer alan ölçütler ile yapılmıştır. Kırsal yerleşimlerin mevcut durumları ile alternatif turizm çalıştırılarak Kırsal Yerleşim Veritabanı ile Graph Commons’taki tescilli yapı, arkeolojik ören yeri, mevcut turizm – potansiyel turizm durumu ölçütleri ile harmanlanarak her kırsal yerleşim için alternatif turizm olanakları uygulanmıştır. Son olarak, kuramsal olan model geliştirme çalışması ve saha uygulamasını birleştiren, kırsal yerleşimler alanında çalışan mimarlar, plancılar, tasarımcılar, yatırımcılar ve yöneticiler için kırsal yerleşmelerin gelişmesinde alternatif turizm olanakları açısından yol gösterici olan model ile; kırsal yerleşimler alternatif turizm alanında özelleştirilerek yeni bilgiler üretilmektedir. Model ile hangi kırsal yerleşimlerin hangi alternatif turizm çeşidinden daha yoğun faydalanacağı hangi alternatif turizm çeşidinden daha az faydalanacağı, hangi kırsal yerleşime kısa vadede yatırım yapılabileceği, hangi kırsal yerleşime uzun vadede yatırım yapılabileceği, öncelikli olarak gelişimi desteklenecek kırsal yerleşimler, belirlenmiştir.