Abstract:
Osmanlı Devleti kent yapılanmasında meydanlar etkin rol oynamıştır. Avrupa
kentlerindeki meydanlardan farklı olarak Osmanlı kentlerinde meydan kavramı
kendi kültür kodları ile oluşmuş ve çeşitlenmiştir. Bu çalışmanın hedefi daha önce
literatürde özel olarak ve kapsamlı çalışılmamış olan Osmanlı Başkenti
İstanbul’un meydanlarını tespit ve tasnif ederek mimarlık tarihi alanına katkı
sunmaktır. Tez kapsamında öncelikle meydan kavramına odaklanılmış ve
meydanların tarihsel süreç içerisinde gelişimi ve işlevleri Agora, Forum, Ortaçağ
Avrupa Meydanları, Rönesans ve Barok Meydanları ve Endüstri Devrimi Sonrası
Meydanlar başlıkları altında incelenmiştir. Daha sonra İslam Kentlerinde
Meydanlar; Mescid-i Nebevi, İlk İslam Devletlerinden Örnekler, Türk İslam
Devletlerinden Örnekler ve Osmanlı Başkentleri Bursa ve Edirne’den Örnekler
başlıkları altında ele alınmıştır. Ardından, Osmanlı öncesi İstanbul’un
(Konstantinopolis) meydanları olan 8 forum incelenerek ayrı başlıklar altında
açıklanmıştır. Tezin ana bölümünü oluşturan Osmanlı Başkenti İstanbul’da
Meydanlar, öncelikle Osmanlı Devleti açısından işlevlerine göre 14 farklı tip ile
tasnif edilmiştir: Kent Meydanı, Saray Meydanı, Cami Meydanı, Semt Meydanı,
Askeri Meydan, Dua Meydanı, İskele Meydanı, Çeşme Meydanı, Köprü Meydanı,
İstasyon Meydanı, Araba Meydanı, Ticari Meydan, Kilise Meydanı ve Hususi
Meydan. Daha sonra, Osmanlı Başkenti İstanbul’da meydanların yüzyıllara göre
gelişimi ve değişimi alt başlıklar ile irdelenmiş ve kaynaklarda meydan ifadesi ile
tanımlanmış olarak tespit edilen 240 farklı meydanın her biri ilk görüldükleri
yüzyıllara göre farklı başlıklar altında ele alınmıştır. Tezin sonuç ve öneriler
bölümünde ise tespit edilen meydanlar üzerinden elde edilen bulgular
değerlendirilmiştir.
