Özet:
İklim değişikliği tüm Dünyayı farklı şekil ve boyutlarda etkileyen, insanlığın günümüzdeki en büyük ortak küresel sorunlarından biridir. Pek çok alanda olumsuz etkileri giderek daha fazla hissedilmeye başlayan iklim değişikliği, tüm Dünyada sel, yangın, olağan dışı atmosfer olayları ve benzeri olayların neden olduğu afetlerin sayısında ve şiddetinde de artışlara neden olmaktadır. Dünya’nın pek çok yerinde olduğu gibi ülkemizde de ani ve şiddetli yağışlar sonrasında meydana gelen seller de artış görülmektedir.
Bu tez kapsamında, çok geniş bir araştırma alanı olan iklim değişikliğinin kültürel miras üzerindeki etkileri konusunda araştırma eksikliklerine ve acil gerekliliğine de vurgu yapılarak problem genel bir çerçevede ele alındıktan sonra “tarihi çevrede iklim değişikliği etkisiyle artan seller” tezin temel problemi olarak belirlenmiştir. Konu üzerinde yapılan araştırmalar Dünyada ve ülkemizde son yıllarda sayısında ve şiddetinde artış görülen sel olaylarının gelecekte de artarak devam edeceğini göstermektedir. Sel tehlikesi bilinmekle birlikte mimari mirasın
sellerden zarar görebilirliği ve sel afeti riski ve bu tehlikenin gerçekleşmesi durumunda oluşacak zarar ve kayıplar bilinmemektedir. Mimari mirasın sel afeti kaynaklı zarar ve kayıplarını azaltabilmek için öncelikle risklerinin analiz edilmesi gerekmektedir. Bu konuya ilişkin yapılan literatür tarama ve araştırmalar özellikle mimari mirasın sel riskini analiz etmek için standartlaştırılmış bir yöntem olmadığını göstermiştir.
Bu tez kapsamında mimari mirasın sel afeti riskinin analiz edilmesine yönelik bir model geliştirerek mimari mirasın sel afeti yönetimine katkı sağlamak amaçlamıştır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle sel olayı tüm yönleri ile araştırılmış ve elde edilen veriler örnek olay incelemeleri ile desteklenmiştir. Sellerin mimari miras üzerinde oluşturduğu etki ve kuvvetler belirlenerek hangi zarar risklerini ortaya çıkardıkları tespit edilmiştir. Modelin tüm veri girdileri tanımlanarak Mimari Miras Sel Afeti Risk Analiz Modeli (MİSRAM) geliştirilmiştir. Modelin örneklemesi Edirne tarihi kent merkezindeki çalışma alanı sınırları içerisinde kalan 73 yapı/yapı grubuna uygulanmıştır.
MİSRAM, yapı, yapı grubu veya tarihi kent gibi farklı ölçek ve dokularda tüm mimari miras yapı ve alanları için kullanılabilecek operasyonel uygulama açıklamaları ile kuvvetlendirilmiş yapısıyla uygulaması basit bir risk analiz yöntemidir. Bununla birlikte analizin veri girdilerinin sınıflandırılmış ve kapsamlı olarak tanımlanmış olması nedeniyle risk analiz sonucu sel afetinin yönetiminde değiştirilebilecek ve/veya iyileştirilebilecek göstergeleri ortaya koyması nedeniyle risk azaltımında bir karar destek sistemi olarak kullanılabilecek hale getirilmiştir.
