Özet:
Abelmoschus esculentus L.(Malvaceae), geleneksel Türk tıbbında ülser ve gastrit gibi çeşitli
hastalıkların tedavisinde kullanılan tıbbi bir bitkidir.
Bu çalışmada, Abelmoschus esculentus L. ekstraktının(AEE) etil alkol ile oluşturulan akut mide
mukozal hasarı üzerine hayvan modellerinde gastroprotektif etkisi incelenmiştir. Bunun için
rat modellerinde etil alkol ile ülser oluşturuldu. 24 saat aç bırakılan ratlara 500 mg/kg, 250
mg/kg, 100 mg/kg Abelmoschus esculentus ekstraktı (AEE); 20 mg/kg famodin (Fam); 75
mg/kg quercetin (Que); etil alkol grubuna 1ml etil alkol ve sham grubuna ise izotonik NaCl
eşit hacimlerde gavajla verilmiştir. Bir saat sonra tüm ratlar sakrifiye edilerek, mideleri
çıkarılmıştır. Mideler büyük kurvatur boyunca kesilerek açılmış ve serum fizyolojikle
yıkanmıştır.
Mide mukoza lezyonları ile toplam mide alanı ve lezyon alanı hesaplanarak, ülser
alanı/toplam mide alanı ülser indeksi olarak ifade edilmiştir. Oksidatif stresin göstergesi olan
malondialdehid (MDA) ve redükte glutatyon (GSH) düzeyleri tam kanda ve dokuda;
antioksidan özellik gösteren askorbik asit, serum β-karoten ve retinol serumda; Süperosit
dismutaz (SOD), katalaz (CAT), glutatyon peroksidaz (GPx) ise eritrositlerde ölçülmüştür.
Mide doku kesitlerinde mukozal ödem, hemoraji, inflamasyon, epitel hücre erozyonu ve
interlökinler (IL-6, IL-1β) değerlendirilmiştir. Bioelement seviyeleri ise homojenize edilmiş
dokularda incelenmiştir.
Akut toksitite araştırması için farelere 100, 250, 500, 1000, 3000 ve 5000 mg/kg AEE dozları
uygulanmıştır. Bu araştırmada herhangi bir tosik etki gözlemlenmemiştir. AEE-500, 250, 100,
Fam-20 ve Que-75 sırasıyla 81.0, 67.5, 67.0, 76.3 ve 72.4 % ülser oluşumunu inhibe etmiştir.
Tüm çalışma gruplarında MDA düzeyleri etil alkol grubu ile karşılaştırıldığında anlamlı olarak
azalmıştır (p<0.001). AEE-500 grubunda β-karoten ve retinol düzeyleri sırasıyla anlamlı olarak
% 40.2 ve % 45.4 artmıştır.
GPx seviyesinin AEE-500 mg/kg uygulanan grupta en yüksek olduğu ve bu değerin sham
grubu ile yakın olduğu görülmüştür. AEE-100 ve 500 mg/kg uygulan gruplarda SOD değerleri
etil alkol grubuna göre daha yüksektir (p<0.001 ve p<0.01). CAT sonuçları
değerlendirildiğinde AEE-250 ve 500 mg/kg grupları etil alkol grubuna göre istatiksel olarak
anlamlı bulunmuştur (p<0.01). Antioksidan enzimlere paralel olarak Cu, Zn, Fe, Se ve Ca
bioelement seviyeleri de etil alkol grubu ile kıyaslandığında anlamlı bir artış görülmüştür.
AEE-500 grubu, etil alkol grubuna kıyasla ödem, kanama ve inflamasyon skorlarını önemli
ölçüde azaltmıştır (p<0.05). AEE-500, 250 ve Fam-20 gruplarında apoptoz azalmış (p<0.001)
ve etil alkol grubuna kıyasla daha yüksek bir pozitif hücre oluşumu gözlemlenmiştir
(p<0.001). Özellikle AEE-500 mg/kg uygulanan gruplarda IL-6, IL-1β seviyelerinin etil alkol
grubuna göre önemli derecede azalmıştır.
Çalışma sonunda biyokimyasal ve histopatolojik veriler değerlendirildiğinde Abelmoschus
esculentus L. ekstraktının (AEE) etil alkolle indüklenen gastrik hasar üzerine gastroprotektif
bir etkiye sahip olduğu kanısına varılmıştır.