Özet:
Kistik fibrozis (KF), otozomal resesif (çekinik) geçiş gösteren, beyaz ırkta en sık
rastlanan genetik-metabolik bir hastalıktır ve Türkiye’de her 2.500 – 3.000
bebekten birinde görülmektedir. Akciğer, pankreas, bağırsak, ter bezleri ve dış
salgı bezleri gibi vücudun birden çok sistem ve organını aynı anda etkileyebilen
hastalıktır. Hastalığın erken tespit edilmesi, hastaların yaşam kalitesini artırmak
ve etkili bir tedavi stratejisi başlatmak için çok önemlidir. Bu nedenle son yıllarda
KF, ABD, Yeni Zelanda, çoğu Avrupa ülkesi ve Türkiye gibi birçok ülkede yeni
doğan tarama programlarına dâhil edilmiştir.
KF’li yenidoğanlarda kan IRT düzeyleri genel olarak yüksektir fakat yenidoğan
bebeklerde yüksek oranda yalancı pozitif test sonuçlarının varlığı nedeniyle,
pozitif sonuçlar doğrulayıcı testlerle (IRT, PAP, DNA testi) izlenmelidir. Böylece
kontrollü ve hızlı tarama test sonucuna ulaşılması mümkün olabilmektedir.
Bu çalışmada KF hastalığının erken tanısında kullanmak üzere IRT ELISA
kitlerinin geliştirilmesi çalışmaları yer almaktadır. ELISA kitlerinde kullanmak
üzere IRT’ye karşı monoklonal antikorlar geliştirildi, saflaştırıldı ve karakterize
edildi. IRT proteinlerini kantitatif ölçmek için iki adımlı sandviç ELISA yöntemi
kullanıldı. Ticari IRT antijeni kullanılarak standartlar ve model kan spotları
hazırlandı. Geliştirilen monoklonal antikorların yakalama ve bağlama özellikleri
araştırıldı, sandviç ELISA kit tasarımları ve optimizasyon çalışmaları yapıldı.
MAM-IRT1, MAM-IRT2 ve MAM-IRTmix ELISA prototiplerinin Ankara Halk
Sağlığı Genel Müdürlüğü’nün (HSGM) Yenidoğan tarama testleri laboratuvarında
saha çalışmaları gerçekleştirildi. Geliştirilen kitlerle gerçek bebek kan spotlarından
elde edilen sonuçlarla ROC ve Bayes yöntemleri kullanılarak tanı kiti performans
analizi yapıldı. ROC performans analizine göre; MAM-IRTmix kitinin sonuçları,
HSGM tarafından uygulanan rutin IRT test sonuçlarıyla %100 uyumlu olduğu
görülmüştür. MAM-IRT1 ve MAM-IRT2 kitlerinin sonuçları ise sırasıyla %98,6 ve
%97,6 uyumlu olduğu görüldü. Bayes ile yapılan analizde ise, MAM-IRT2 kitinin
rutin uygulanan IRT testine göre %2 daha seçici olabileceği görüldü.
