Özet:
Bu çalışma ile kentsel mekândaki tarihsel değişimin, hareketlilik kavramı ve hareketlilik örüntülerinin tespitine yönelik geliştirilen analitik yöntem çerçevesinde incelenmesini amaçlamaktadır. Hareketlilik, fiziksel mekân üzerindeki içsel ve dışsal (sosyal, ekonomik, kültürel, politik vd.) etkenlerin yansımaları ile kavramsallaştırılmış ve bu konudaki teorik görüşler (Mekân Dizimi Teorisi, Yapısalcı Teori) ile birlikte değerlendirilmiştir. İlgili ek literatür taramaları ile kentsel mekandaki hareketliliği etkileyen bileşenler tanımlanmış, sonucunda yöntemin metodolojik kurgusu oluşturulmuştur. Yöntem önerisinin denendiği çalışma alanı olarak Edirne Kaleiçi Bölgesi seçilmiş, belirli dönemler özelinde (1854,1918,1940,1985,2020 yılları) altlık haritalar incelenmiştir. Edirne kenti mekânsal kurgusu geçmişten günümüze birçok farklı dönemin özelliğini, politik-ideolojik, sosyal ve ekonomik etkilerini içermesi bakımından inceleme açısından uygun bir örnek olduğundan hareket tercihlerinin tespitinde sosyo-ekonomik olguların etkisi gözlemlenebilmektedir. Fiziksel yapıda sokak örüntüleri bazlı "doğal hareket" (Mekân Dizimi, Ağ Analizleri-PageRank Algoritması), sosyal, ekonomik ve politik mekân kullanımları bazlı "yönlendirilmiş hareket" (Kentsel Ağ Analizi) analizlerinin sentezi sonucunda sonuç hareketlilik örüntüleri tespit edilmiştir. Örüntüler ilgili dönem tarihi kayıtları ile karşılaştırılmış, ek olarak korelasyon, regresyon testleri ile değerlendirmeler yapılmıştır. Çalışmanın ana tespitlerinden biri -tarihi kayıtlar ile görülen uyum doğrultusunda- kentsel mekândaki değişimin hareketlilik örüntüleri ile okunabileceği, geliştirilen öneri yöntemin tutarlı bir analitik çerçeve sunduğu şeklindedir. Kurgulanan bu yöntem yaklaşımının; birçok farklı niteliği "hareket" kavramı altında bütünleştirmesi ve sorgulanabilir hale getirmesi açısından literatüre katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.
