Özet:
Tarih boyunca taşıdıkları sembolik anlamları yüzünden anıtsal yapılar, korunmaları zorunlu varlıklar olarak kabul edilmişlerdir. Bu kapsamda, anıtsal yapıların koruma ve onarım tarihinin bilinmesi, doğru koruma yöntemlerinin belirlenmesi ve uygulamaların gerçekleştirilmesi için temel şart haline gelmiştir. Altı çizilen kabul ile hazırlanan tez çalışmasında koruma tarihi araştırılması yapılmış; çalışma Türkiye’de anıtsal yapıların onarımı ve restorasyonu konusunda var olan koruma anlayışını, etkili olan kurumlar, kişiler ve yayınların mercek altına alınmasıyla Kayseri merkezinde bulunan anıtsal yapılar özelindeki uygulamalarla ortaya çıkarmak üzerine kurgulanmıştır. Çalışmanın temel hedefi; koruma ve onarım konusuna dönemsel yaklaşımları şekillendiren etkenlerin belirlenmesi, ülke koruma tarihindeki önemli tarih aralıklarının ve dönüm noktalarının tespit edilmesi, süreçte yaşanan sorunların belirlenmesi, yapıların taşıdıkları değerler ile geleceğe aktarılması konusunda doğru stratejiler geliştirilmesine katkı sağlamaktır.
Birinci bölümde; çalışmanın amacı, sınırları, kullanılan yöntem, örneklerin seçilme nedenleri ve tez kapsamında faydalanılan önemli kaynaklar tanıtılmıştır. İkinci bölümde, onarım tarihinin sağlıklı bir okumasını yapabilmek amacıyla, çağdaş koruma yaklaşımları ile yapılan onarımlar öncesindeki süreç irdelenmeye çalışılmış, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e koruma konusunda aktarılan miras ve genel çerçevenin belirlenmesi amaçlanmıştır.
Üçüncü bölümde, Cumhuriyet’ten günümüze uzanan süreç, anıtsal yapıları etkileyen değişim ve dönüşümler göz önüne alınarak, koruma konusunda önemli kırılma noktaları ve zaman aralıklarına göre dönemlere ayrılmıştır. Tez Anadolu Selçuklu yapıları üzerine odaklandığı için, yasal, kurumsal yapılanma ve onarımlar sıralaması ile yapılan dönem anlatımlarında Selçuklu eserlerini etkileyen gelişmelere daha çok yer verilmiş, örnekler özellikle bu eserlerden seçilmiştir.
Dördüncü bölümde, Kayseri’de bulunan anıtsal yapıların koruma ve onarım süreçlerinin değerlendirilmesi amacıyla, koruma ve onarım tarihi adına detaylı bilgi edinilebilecek dört külliye yapısı ele alınmıştır. Yapıların tarihçesi ve mimari özellikleri, inşa edildikleri tarihten günümüze kadar geçirdikleri onarım süreçleri, detaylı bir şekilde ele alınmıştır.
Tezin son bölümünde, ülke koruma tarihinin değerlendirmesi ve anıtsal yapıların onarım süreçlerinin değerlendirilmesi yapılarak, dönemsel eğilimler saptanmaya çalışılmış, bunların uygulamaya nasıl yansıdığı sorgulanmıştır. Sonuç kısmında ise, değerlendirmeler doğrultusunda çalışma sürecinde elde edilen bilgi ve verilerin sonuçları yorumlanmıştır.
