Özet:
Mandalina, portakal, limon, greyfurt, turunç, kumkuat, bergamot, şadok gibi
meyvelerin oluşturduğu turunçgiller insan sağlığı için sayısız faydaları olan besin
kaynaklarındandır. Yapılan çalışmalar içerdikleri yüksek miktarda vitamin,
flavonoid ve karotenoid miktarları ile bilinen turunçgillerin antioksidan,
antikanserojen, antienflamatuvar, antidiyabetik ve yağlanma önleyici etkilerinin
olduğunu göstermiştir.
Bu çalışmada turunçgil ailesi üyelerinden sıklıkla gıda atığı olarak ayrılan limon,
mandalina ve portakal kabuklarının antioksidan özellikleri incelenerek atık
ürünlerden fayda sağlamak ve raf ömrü uzatan gıda katkı maddelerine doğal ürün
alternatifleri bulmak hedeflenmiştir. Antioksidan çalışmalarında ekstraktların
hazırlanması için ekstraksiyon şartlarını etkileyen parametrelerden süre, çözücü
miktarı, çözücü oranı için yapılacak incelemelerde, maliyet ve çevreye etkileri
açısından üstünlükleri ile bilinen ultrases destekli ekstraksiyon yöntemi (UAE)
seçilmiştir. Ekstraksiyonu etkileyen önemli parametrelerden süre (2, 6, 10 dak),
çözücü oranı (%100aseton, %50 aseton, %100 su) ve çözücü miktarı (10, 15, 20 mL)
üç farklı seviyede incelenmiş ve UAE koşullarının optimum değerleri bir
optimizasyon yöntemi olan Box-Behnken Tasarımı (BBD) ile belirlenmiştir. Elde
edilen deneysel çalışma sonuçları ve istatistiksel veriler varyans analizi (ANOVA) ile
değerlendirmiş, böylece her turunçgil kabuğu için pozitif etki taşıyan tüm
antioksidan parametrelerin maksimum değerde olduğu bir ekstraksiyon
optimizasyonu yapılmıştır. Sonuçlar, tüm ekstraktlar için antioksidan aktivitenin
yüksek olduğu çok kısa süreli ekstraksiyon işlemi ile sonuç veren, az miktarlı
kimyasal çözücü kullanımı ile çevreye duyarlı ve ekonomik süreçleri içeren
optimizasyon şartları olabileceğini göstermiştir. Özellikle gıda ve ilaç endüstrisinde
çeşitli amaçlarla kullanımlarına sıklıkla başvurulan sentetik antioksidanların
miktarlarının azaltılması ya da yerini tamamen doğal ürünlere bırakması adına
yapılacak çalışmalar için zaman kazandıran ve yol gösterici veriler elde edilmiştir.
