Özet:
İnşaat sektörü, iş sağlığı ve güvenliği (İSG) bakımından Dünya genelinde özel bir konuma
sahiptir. Sektör, çalışma şartları bakımından en riskli sektörlerin başında yer almakta
olup ölümle sonuçlanan iş kazası oranları bakımından tüm sektörler arasında en üst
sıralarda yer almaktadır. Bu nedenle, inşaat sektöründe iş sağlığı ve güvenliği yönetimi
önemli bir başlıktır. İş sağlığı ve güvenliği başlığında küresel ölçekte standardize edilmiş
yönetim sistemi standartları olsa da bu standartlar sektörün kendine has dinamiklerini
gözetmemektedir. Bu çalışmada, inşaat sektörünün en temel özellikleri arasında yer alan;
proje bazlı, geçici süreli işlere uygun ve modern inşaat proje yönetim mekanizması
içerisinde tanımlanabilecek bir iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi (İSGYS) önerisi
getirilmiştir. Belirtilen sistemin tasarımında ürün, sistem, yazılım gibi birçok alanda
tasarım optimizasyonu için kullanılan aksiyomatik tasarım prensipleri (AT) tercih
edilmiştir. Sistem tasarımı için öncelikle aksiyomatik tasarım yönteminin birinci
aksiyomu olan bağımsızlık aksiyomu kullanılarak inşaat sektöründe İSG yönetimi için
fonksiyonel gereksinimlere cevap veren ayrık bir yönetim sistemi tasarımı
gerçekleştirilmiştir. Oluşturulan sisteminin tasarım kriterleri ve alt kırınımları, alanında
deneyimli iş güvenliği uzmanlarının görüşleri alınarak analitik hiyerarşi prosesi (AHP)
yöntemi ile ağırlıklandırılmıştır. Tasarım kriterlerinin ağırlıklarının belirlenmesi ile bu
kriterlerin sağlanıp sağlanmamasına odaklanan yeni bir performans analizi yöntemi
oluşturulmuştur. Önerilen performans analizinin uygulaması büyük ölçekli bir inşaat
projesinin ihale sürecinde uygulanmış ve ana yüklenici seçiminde İSG performans puanı
önerilen yeni yönteme göre belirlenmiştir. İhaleyi kazanan yüklenicinin iş sağlığı ve
güvenliği yönetim sisteminin derinlikli analizinin gerçekleştirilmesine yönelik ise
aksiyomatik tasarım yönteminin ikinci aksiyomu olan bilgi aksiyomundan faydalanılmış
ve bulanık mantık ile yüklenicinin faaliyet gösterdiği şantiye sahasında performans
analizi yöntemi uygulanmıştır. Böylece bütünleşik bir performans analiz yöntemi
gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında, inşaat sektöründe çalışan iş güvenliği
uzmanlarının sektörde uygulanan kontrol tedbirlerinin güvenilirliği ile ilgili algıları
araştırılmış ve sektördeki iş kazalarının azaltılmasına yönelik uzmanların yaklaşımları
değerlendirilmiştir.
