Özet:
Mesleki risklerin analizi uzmanların öznel yargılarına ve uzmanlık derecelerine bağlı olarak gerçekleşir ve öznel yargılar belirsizlik içerir. Bu nedenle literatürde uzman değerlendirmelerindeki belirsizlikleri ele almak için bulanık mantık temelli çeşitli risk analiz tekniklerinin uygulandığı çalışmalar mevcuttur. Son dönemlerde literature önerilen bu yöntemlerden biri de güvenlik ve kritik etki analizidir (SCEA). Yöntem olasılık, şiddet, tespit edilebilirlik ve sıklık parametrelerini birlikte ele alarak dört parametreye dayalı risk büyüklüğünü hesaplar. Risk değerlendirmesinde genel olarak en olası duruma göre karar verilmektedir. Oysa olası durumlardan ziyade nadiren gerçekleşen sonuçlar da mevcuttu ve bu da risk değerlendirmesinde kararsızlık yaratmaktadır. Bununla birlikte herhangi bir riske karşı uygulanan önlemin etkinlik derecesi de risk değerlendirmesinde karşılaşılan bir diğer kararsızlık unsurudur. Bu nedenle bu tez kapsamında, risk değerlendirme sürecindeki tutarsızlıkları, öznellikleri ve kararsızlıkları ele almak için nötrosofik küme tabanlı SCEA literatüre ilk kez önerilmektedir. Önerilen modelde, SCEA yönteminde kullanılan parametrelerinin tanımlanmasında nötrosofik küme tanımında kullanılan doğruluk (T), karasızlık (I) ve yanlışlık (F) parametrelerine ait üyelik dereceleri kullanılarak bir riske ilişkin uzman değerlendirmesinin farklı
boyutları ve risk değerlendirmesine yönelik kararsızlıklar dikkate alınmaktadır. Çalışma kapsamında literatürdeki uygulamaların aksine kararsızlık parametreleri doğruluk ve yanlış parametrelerine bağlı olarak hesaplanmaktadır. Doğruluk ve yanlışlık parametrelerine farklı bir bakış açısı getirerek iş sağlığı güvenliği uygulamalarında olası tüm durumları değerlendirebilmek amacıyla çalışmada kullanılmıştır. Ayrıca risk büyüklüğünün tanımlanmasında nötrosofik kümeler için yeni bir skor fonksiyonu önerilmiştir. Çalışma kapsamında önerilen risk değerlendirme modeli dinamik ve statik olmak üzere iki aşamada değerlendirilmiş ve karar destek sistemi modellenmiştir. Çalışmada geliştirilen risk değerlendirme yöntemi örneklendirmek amacıyla üniversitenin demir ve ağaç işleri atölyeleri ile kaynak laboratuvarında uygulama yapılmıştır. Uygulamadan elde edilen sonuçlar yöntemin mevcut yöntemlere göre risk değerlendirmedeki kararsızlıkları ve öznelliğe bağlı belirsizlikleri dikkate almadaki başarısı gösterilmiştir.
