Özet:
Osmanlı İmparatorluğu dönenimde kapitülasyonlardan yararlanarak elde edilen ayrıcalıklar sayesinde açılmaya başlanan yabancı okulların sayısı, XIX. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren hızla artmış, ülkenin en ücra köşelerine kadar yayılmıştır. Yabancı misyoner kişi ve kuruluşlar tarafından kurulmuş olan bu okullarda dini ağırlıklı eğitim verilmiş, genelde yabancı ve Gayri Müslim ailelerin çocukları devam etmiştir. Ancak 1880'li yıllardan itibaren açılmaya başlanan kolej tipi bazı okullarda genel amaçlı modern eğitim verilmiş, bu okullara bazı varlıklı Müslüman Türk ailelerin çocukları da devam etmiştir. Bu durum, XX. Yüzyılın ilk yarışma kadar söz konusu okullardan Türk öğrencilerin yeterince yararlanamadıklarını göstermektedir. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren eğitim-öğretimde birliğin sağlanması amacıyla Türk Hükümeti tarafından hazırlanan "Tevhid-i Tedrisat Kanunu" ve uygulanan bilinçli politikalarla yabancı okullar denetim altına alınmaya çalışılmıştır. Alman köklü tedbirler sonucunda bu okullarda dini propagandaların yapılması engellenmiş, ilköğretim düzeyindeki yabancı okullara Türk çocuklarının gitmesi yasaklanmıştır. Bunun yanında Türk Hükümeti tararından uygulanan Milli Kültür politikası ile bu okullarda Türk Tarihi, Türk Dili ve Türk Coğrafyası derslerinin zorunlu olarak okutulması sağlanmıştır. Türk Eğitim Sistemi içerisindeki yabancı okullarla ilgili çalışmalarda genellikle ön plana çıkan konunun misyoner faaliyetleri olduğu görülmektedir. Türk eğitim tarihinde, Tanzimat'tan sonra yapılan eğitimin modernleşme çalışmaları için yabancı okullar canlı örnek olmuşlardır. Her ne kadar bu okullar olumsuz yönleri nedeniyle kötü örnek olarak görülmüşlerse de, bir çok bakımdan olumlu yönlerinin olduğu da bir gerçektir. Bu araştırma, yabancı okulların Osmanlı Dönemi ve Cumhuriyet Dönemindeki tarihsel gelişim süreci ile birlikte, günümüzde halen Türkiye'de faaliyetlerini sürdürmekte olan Amerikan okullarının amaç, yapı ve yönetim süreçlerini de ele alan ve dolayısıyla bu konudaki boşluğu doldurmaya katkı sağlayacak bir çalışma olacağı umulmaktadır.
