Özet:
Denize kıyısı olan ülkelerde kıyı bölgelerinde meydana gelen değişimler başta yönetim ve planlama olmak üzere birçok meslek disiplini için oldukça önemli bir konudur. Kıyı değişimlerinin belirlenmesi, geleceğe yönelik kestirimler ve simülasyonlar, planlama ve önlem çalışmaları tüm dünyada ilgi odağında olmasına karşın ülkemizde bu konuda yapılan çalışmalar ve sorunlara alınan önlemler son derece yetersiz kalmaktadır. Bu tezin amacı Kızılırmak Deltası kıyı çizgisinin 1987 ile 2011 yılları arasında geçen 24 yıllık sürede gerçekleşen değişimlerini inceleyerek bölgede kıyıyı korumak adına alınan önlemlerin ne derece etkili olduğunu belirlemek ve kıyı değişimlerine sebep olarak gösterilen olayların bu tarihler arasındaki etkilerini araştırmaktır. Bu amaç ile araştırmada 27 Temmuz 1987, 2 Temmuz 1998, 25 Haziran 2002, 11 Temmuz 2007, 6 Temmuz 2011 tarihlerine ait Landsat 4-5 TM uydu görüntüleri kullanılmıştır. Kıyı çizgilerinin belirlenmesinde görüntü oranlama tekniği, kıyı çizgisi değişimlerinin belirlenmesinde ise SCE, EPR ve LRR yöntemleri kullanılmıştır. Kıyı çizgisindeki değişimlerin analizi DSAS (Digital Shoreline Analysis System) yazılımı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Kızılırmak nehrinin sol sahilindeki yaklaşık 6 km ve sağ sahilinde yaklaşık 11 km uzunlukta kıyı çizgilerinin deniz yönünde 1 km paralelinde bir ana hat seçilmiştir. Yaklaşık 17 km uzunluğundaki ana hat üzerinde 50 m aralıklarla toplam 318 adet transekt oluşturulmuştur. Analiz sonucunda, Kızılırmak Deltası kıyı çizgisinde 1987-2011 yılları arasında -27,38 m/yıl oranında erozyon miktarı ile maksimum değeri 655,6 m olan kara yönünde yer değiştirme tespit edilmiştir. Bu erozyonun oluşumunda insan müdahalelerinin etkilerini belirleyebilmek için farklı tarih aralıklarında da analizler yapılmış ve 1988'de Altınkaya, 1991'de Derbent Barajlarının yapılması ile 1987-1998 yılları arasında yapılan hesaplamalara göre -38,81 m/yıl oranında kıyıda maksimum değeri 424,29 m olan bir değişimin oluştuğu saptanmıştır. 2002 yılında yapılan mahmuz çalışmalarında kıyı değişimi 302,48 m'ye, 2007 yılında tamamlanan mahmuzlar ile birlikte ise bu değerin 215,16 m'ye indiği belirlenmiştir. Alınan önlemlere rağmen kıyıda devam eden küçülmeyi tersine çevirmek, bölgede bozulan ekosistemi korumak için başta akarsular üzerine baraj yapımından ve akarsu ile deltaya zarar veren tüm çalışmalardan vazgeçilmesi gerektiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Yapılacak her çalışmada delta ve üzerinde yaşayan binlerce canlı düşünülerek gerekli tüm önlemlerin en acil şekilde alınması gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Kızılırmak, delta, kıyı değişimi, kıyı çizgisi değişim analizi, kıyı çizgisi değişim oranı
