Özet:
Oksazol ve tiyazol birimleri, makro halkalı kompleks antibiyotiklerin yapılarında yer alıyor olmaları, endüstri ve tarımdaki uygulamaları, biyolojik ve analitik özelliklerinden dolayı farmasötik amaçlı araştırmalarda kullanılmaları nedeniyle heterohalkalı bileşikler içinde önemli bir yer tutmaktadırlar. Yapılan literatür araştırmaları ışığında, bu çalışmada biyolojik aktiviteye sahip olabilecek bazı yeni benzotiyazol ve benzoksazol türevlerinin sentezlenmesi amaçlanmıştır. Benzotiyazol ve benzoksazoller genellikle karboksilik asid türevlerinden elde edilmektedirler. Her ne kadar kurşun tetraasetat, nikel peroksid, bakır klorür ve mangan triasetat gibi reaktifler kullanılarak preparatif yöntemler geliştirilmişse de, bu reaksiyonlardan aril-substitue bileşiklerin sentezlendiği, heterohalkalı grupları içerenlerin ise elementel kükürtün kullanıldığı modifîye Willgerodt-Kindler reaksiyonlarından elde edildiği kaynaklarda belirtilmiştir. Çalışma üç basamaktan oluşmaktadır. İlk basamakta, reaksiyonlarda substrat olarak kullanılacak olan heteroaromatik karboksaldehidler kinaldin, 2,6-dimetilkinolin ve 8-metilkinolinin selenyum dioksid ile yükseltgenmesinden hazırlanmıştır. Karbonil bileşiklerinin primer aminlerle olan reaksiyonu sonucunda oluşan metilidenanilinler, daha ileri reaksiyonları verebilme yetenekleri nedeniyle azot içeren heterohalkalı yapıdaki bileşiklerin sentezlenmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu nedenle, çalışmanın ikinci basamağında, daha önce hazırlanmış olan karboksaldehidler sırasıyla o-aminotiyofenol ve çeşitli substitue o-aminofenollerle kondenzasyon reaksiyonlarına uğratılarak imin bileşikleri sentezlenmiştir. Son basamakta, bu azometin bileşiklerinin mangan triasetat ile gerçekleştirilen oksidatif intramoleküler halkalanması sonucunda 2-(l,3-oksazol-2-il)kinoIinler elde edilmiştir. Buna karşılık, karboksaldehidlerin o-aminotiyofenolle olan reaksiyonu sırasında, imin üzerinden bir benzotiyazolin araürününün meydana geldiği gözlenmiştir. Bu muhtemelen, dibidro bileşiğinin bir kısmının ya hazırlanma ya da saflaştırılma işlemleri sırasında hava oksijeniyle benzotiyazole yükseltgenmesinden, ve bileşiğin geri kalan kısmının da mangan triasetatla kolaylıkla 2-(l,3-benzotiyazol-2-il)kinoline okside olmasından ileri gelmektedir. Sentezlenen tüm bileşiklerin yapılan ultraviyole, infrared, nükleer magnetik rezonans ve kütle spektral verilerinden yararlanılarak belirlenmiş ve karakterize edilmiştir.
