Özet:
Tetrapirol türevi olarak tanımlayabileceğimiz tetraazaporfirinler (TAP), 1952'den sonra kimyanın temel araştırma konularından biri olmaya başlamıştır. Porfirinler ve ftalosiyaninlere göre porfirazinler elli yıl önce ilk sentez edildikleri tarihten beri daha az incelenen grup olmuştur. Çözünür türevlerinin son zamanlarda etkin bir şekilde sentez edilmesi ile, porfirazinlerin yapı türevleri önem kazanmaya başladı. Ftalosiyaninlerin ve porfirazinlerin elektronik karakteri ve geniş 7t sistemi periferal metal koordinasyonu ile birleştirildiği zaman oluşan yeni yapılar, spektroskopik, magnetik ve elektronik özellikleri ile çok metalli komplekslerin geniş bir çeşidinin hazırlanmasını sağlamıştır. Birçok organik solventte ftalosiyaninlere kıyasla daha çözünür özellik gösteren porfirazinlerin, periferal sübstitüentlerinde yapılacak değişiklikler, bu niteliklerini iyileştirmeyi mümkün kılmaktadır. Periferal sübstitüe porfirazinlerin değişik optik, manyetik ve elektronik özellik sergileme potansiyelleri vardır. Son yıllarda periferal sübstitüe porfirazinlerle ilgili olarak yapılan geniş çaplı araştırmalar, bu tetrapirol türevlerinin, pek çok uygulama alanı olan ftalosiyaninlere alternatif olacağım malzeme bilimi, tümörlerin fotodinamik terapisi, pigment ve boyar maddeler alanlarında göstermiştir. Bu çalışmanın amacı, periferal pozisyonda 4-tert-butilbenziltiyo grupları bulunduran metalsiz porfirazini sentezleyip, bu molekülden yola çıkarak farklı metalli türevlerini hazırlamaktır. Amaçlanan bileşiği elde etmek için başlangıç maddesi olarak kullanılan ditiyomaleonitril disodyum tuzu karbondisülfür ve NaCN den iki kademede sentezlendi. Daha sonra, ditiyomaleonitril disodyum tuzu ile 4-tert-butilbenzilbromürün alkillendirilmesi sonucu bis(4- tert-butilbenziltiyo)maleonitril elde edilerek, magnezyum alkolat yardımıyla siklotetramerizasyon sonucunda oktakis(4-tert-butilbenziltiyo) porfîrazinato magnezyum (MgPz) sentezlenmiştir. MgPz hegzan, kloroform, DMF, THF iyi çözünmekte metanol, etanol, benzende ise çözünmemektedir. Bis(4-tert-butilbenziltiyo) maleonitrilin İR spektrumunda, karakteristik gerilme titreşimi değerlerinde görülmüş ve elementel analiz sonuçları formülüne çok iyi uyum göstermiştir. Elde edilen MgPz nin ER. spektrumunda, başlangıç maddesine ait C=N gerilme titreşimleri porfirazin oluşumundan sonra kaybolmuştur. *H NMR spektrumunda beklenildiği şekilde kimyasal kaymaları gözlenmiştir. MgPz in metalsiz türevine dönüştürülmesi CF3COOH ile oda sıcaklığında gerçekleştirilerek, diğer metal türevlerinin sentezlenmesinde EfePz başlangıç maddesi olarak kullanılmıştır. Metalsiz porfirazinde merkezde bulunan protonlar metal iyonu ile yer değiştirmesine örnek olarak, H2PZ ve Cu(H), Zn(II) ve Co(II) asetatın etanol + THF karışımında uzunca bir süre kaynatılması ile ZnPz ve Co asetat ile CoPz hazırlanmıştır. Metalsiz porfirazin ve metalli porfirazinin elektronik spektrumları birbirinden oldukça farklı olarak Q bandı FfcPz'lerde iki pik verirken MPz'lerde aynı absorpsiyonda tek bir pik gözlenmiştir. Elde edilen ligandın ve komplekslerinin yapılan, FT-IR, UV, *H NMR, TLC ve elementel analiz yöntemleri ile incelenmiş ve karakterize edilmiştir.
