Özet:
Scrapie, bulaşıcı süngerimsi ensefalopati hastalık grubunun prototipi olup koyun ve keçileri etkilemektedir. Bu nörodejeneratif ölümcül hastalığın etkeni olan prionlar, normal organizmalarda da bulunan bir makromolekülün dejenere şeklidir. Söz konusu bu patojen diğer viral ve bakteriyel ajanların vital kalitesini değiştiren işlemlerden etkilenmemektedir. Koyun prion geninde izlenilen polimorfizmlerin hastalığa yakalanma riski üzerindeki etkisi bilinmektedir. Bu amaca uygun olarak birçok ülkede scrapie bakımından genotipleme çalışmaları ve seçici hayvan yetiştirme programları düzenlenmiştir. Hayvan yetiştiriciliğin büyük bir ekonomik, kültürel ve tarihi öneme sahip olduğu Türkiye ve İran'ın yerli koyun ırkları için yapılan genotipleme çalışmaları ise, yetersizdir. Bu tezin amacı İran ve Türkiye'de yetiştirilen yerli koyun ırklarından Lori-Bakhtiari, Shal, Zandi, İvesi ve Morkaraman koyun örneklerinin hastalık bakımından değerlendirilmesi ve risk gruplarının bulunmasıdır. Bu sebeple adı geçen ırkların PrP alelleri bakımından genotiplerini belirlemek amacıyla PCR ve dizin analizi yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmamızda dokuz farklı polimorfik alel izlenmiştir. Bunlar, ARQ, ARK, ARH, ARL, ARR, SRQ, TRQ, VRR ve VRQ alelleridir. İzlenilen genotipler ise, ARQ/ARQ, ARQ/ARK, ARQ/ARH, ARQ/ARL, ARQ/ARR, ARQ/TRQ, ARH/ARH, ARH/ARR, ARH/VRR, ARR/VRQ, TRQ/SRQ, TRQ/TRQ ve VRQ/VRQ şeklindedir. Ayrıca PrP geninde M112T, G127S, G127V, H143R, G145V ve N146S ek polimorfizmleri tanımlanmıştır. Analiz sonucunda elde edilen veriler bu iki ülkenin yerli koyunlarının dirençlilik açısından 2, 3, 4 ve 5 risk gruplarına dâhil olduklarını göstermiştir.
