Smilax excelsa bitkisinin içerdiği steroidal bileşikler

Abstract

Smilax excelsa (Liliaceae) bitkisinin toprak üstü kısımları (meyva, yaprak, dal) steroidal bileşikler yönünden incelenmiştir. Bitkinin meyvaları ve yaprak ile dalları farklı zamanlarda toplandı, ilk olarak meyvalar, Kasım 1992 tarihinde istanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Arburetumundan(Bahçeköy), yaprak ve dallar ise Mayıs 1993 tarihinde yine aynı Fakültenin uygulama ormanından toplandı, istanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Botanik Anabilim Dalı öğretim Üyesi Doç. Dr. Asuman Efe tarafından teşhis edilen bitki I.U. Orman Fakültesi Herbaryumu' nda ISTO-3926 numarası ile kayıtlıdır. Çalışmalar ilk önce meyvalar üzerinde yapıldı. Kurutulduktan sonra öğütülen meyvalar Sokslet cihazında artan polaritedeki çözücülerle, n-hekzan, kloroform, n-butanol, etanol ve su ile ekstre edildi. Ekstreler düşük basınçta yoğunlaştırıldı. Hekzan ve kloroform ekstrelerinin ince tabaka kromatografileri sonucunda sterole benzer bileşikler içerdikleri görüldüğünden bu ekstreler kolon kromatografisi ile silikajel adsorban üzerinden fraksiyonlandırıldı. Fraksiyonlar ince tabaka kromatografisinde incelenerek benzer olanlar birleştirildi. Önemli görülenler silikajel plaklar kullanılarak preparatif ince tabaka kromatografisi ile saflaştırıldı. Kloroform ekstresinden S1(Sitosteril 3p-glikozid) bileşiği elde edildi. Elde edilen steroid bileşiğinin yapısı, spektral yöntemler, standart örnekle ince tabaka kromatografisi ve erime noktası karşılaştırılarak saptandı. Meyvalardan elde edilen n-butanol ve etanol ekstrelerinin steroidal saponinlere ait ön denemeleri vermesi sonucunda bu ekstreler, steroidal saponin yönünden incelendi. Yapılan ince tabaka kromatografilerinde benzer bileşikler içerdikleri saptandı ve bu ekstreler birleştirildi. Kolon kromatografisi ile silikajel adsorban üzerinden fraksiyonlandırıldı. Fraksiyonlar ince tabaka kromatografisinde incelenerek benzer olanlar birleştirildi. Fraksiyonlarda çöken, köpürme testi ile renk reaksiyonlarını veren maddelerin preparatif ince tabaka kromatografisinde saflaştırılmaları sonucunda S2 ve S3 bileşikleri elde edildi. S2 bileşiği steroidal saponinlere özgü reaksiyonları vermekte ancak erime noktası ve spektral sonuçlarda farklılıklar göstermektedir. Bileşiğin spektral bulgularından, iki glukoz molekülüne sahip ve aglikon kısmında 5'li lakton halkası taşıyan ve Liliaceae familyasının bazı türlerinde yaygın olarak bulunan yüksek moleküllü bir steroidal glikozid olduğu düşünülmektedir. VIIS3 bileşiğinin ise bir mono-şeker olduğu spektral verilerle saptandı. Önemsiz görülen bu bileşiğin üzerinde durulmadı. Bitkinin yaprak ve dallarına da aynı işlemler uygulandı. Kurutulup öğütülen yaprak ve dallar, Sokslet cihazında n-hekzan, kloroform, etanol ve su ile ekstre edildi. Yoğunlaştırılan ekstrelerden sadece su ekstresi köpürme testini verdi. Bu ekstreye eter ile çöktürme yöntemi uygulandı. Elde edilen bileşiğin S3 bileşiği ile aynı yapıda olduğu yine spektral verilerle görüldü. Sonuç olarak Smilax excelsa (L.) bitkisinin toprak üstü kısımlarından yapısı kesin olarak saptanan bir steroid bileşiği ile yapısı tam olarak saptanamayan bir diğer steroid bileşiği izole edilmiştir. Bitkinin köklerinde bulunan steroidal saponinlere ise toprak üstü kısımlarda rastlanmamıştır.