Cumhuriyet döneminden günümüze tarım politikalarında devlet çiftliklerinin rolü ve fiziki mekâna etkisinin irdelenmesi, Lüleburgaz Sarmısaklı Çiftliği örneği

Abstract

Bu çalışmanın ana amacı, cumhuriyet döneminden günümüze kadar olan süreçte kurulmuş olan ve devlet tarafından işletilen çiftlik yerleşkelerinin, değişen tarım politikalarındaki rolü, Türkiye haritasında oluşturduğu mekansal dağılımlarının ortaya çıkarılarak, mevcut durumlarının araştırılması, bölgesel ve yerel kalkınmaya olan etkileri, tarihsel süreç içerisindeki değişimlerin kentsel, sosyo-kültürel ve fiziki mekana etkilerinin ortaya çıkarılmasıdır. Devletçilik dönemi oluşturulan devlet çiftlikleri sadece tarımsal gelişmenin ve örgütlenmenin sağlanması amacıyla inşa edilmiş bina grupları olmaktan öte anlamlar taşımaktadır. Oluşturulmakta olan yaşam çevreleriyle bunlara paralel toplumsal ve kültürel dönüşümlerin sağlanmasında devlet çiftlikleri büyük katkılar sağlamıştır. Devletçilik dönemi kurulan tarımsal yerleşkeler, kurumsal olma özelliği ve konut, sosyo-kültürel vb. değerleri bir araya getirerek daha sonraki devlet işletmeleri için örnek oluşturacak mekânsal ve toplumsal bir model oluşturmuştur. Ancak günümüzde devlet çiftlikleri oluşturduğu mekânsal ve yerel kurgu içindeki önemini kaybetmektedir. Bu bağlamda, tam bağımsız ekonomik kalkınma modelinin tabanını oluşturan devlet çiftliklerinin sahip olduğu mekân organizasyonun ve kent planlamasındaki öneminin irdelenmesi, çalışmanın başlıca hedefi olmaktadır. Toplam altı bölümden oluşan çalışmanın ilk bölümünde, çalışma konusu, amacı, kapsamı ve yöntemi belirtilmiştir. İkinci bölümde, tarım, tarım politikaları, tarımın sanayi ile olan ilişkisi, çiftlik yerleşkeleri kavramlarına kısaca değinilmiştir. Üçüncü bölümde, devlet çiftliklerinin kurulmasında en önemli etkiye sahip olan Türkiye'de uygulanan tarım politikalarına değinilmiş ve tarım politikalarındaki önemli kırılma noktaları saptanarak devlet çiftlikleri üzerindeki etkisi yorumlanmıştır. Dördüncü bölümde, bir önceki bölümde incelenen Türkiye'de uygulan tarım politikalarının devlet çiftlikleri üzerindeki rolünün irdelenerek, kuruluş amaçları, yer seçim kriterleri, Türkiye'de oluşturduğu mekansal dağılım, sosyo-kültürel değerleri, değişen yasa ve yönetmeliklerin etkileri, yurtdışında uygulanan devlet çiftlikleri modellerinin karşılaştırılmasına değinilmiştir. Beşinci bölümde, önceki iki bölümde incelenen değer ve parametrelerin sorgulanması amacıyla, seçilen bir örnek alan üzerinde daha önce devlet çiftliğinde çalışmış personel ile mülakat görüşmeleri ve gözlemler yapılmış ve ortaya çıkan sonuçlar değerlendirilmiştir. Noktasal ölçekten üst ölçeğe kadar geniş perspektifte alana yapılacak her tür ve ölçekteki müdahaleden ülke bütününün nasıl etkileneceği ortaya konmuştur. Altıncı bölümde ise sonuç ve değerlendirmeler yapılmıştır. Devlet çiftlikleri konularında yayınlanmış yerli yabancı birçok kaynak taranarak hazırlanan ve kavramsal ve kuramsal çerçevede ele alınan çalışma ile Lüleburgaz Sarmısaklı Çiftliği örneği aracılığıyla çok çeşitli açılımları olan ve geniş perspektifte ele alınması gereken Devlet Çiftlikleri konularında yapılacak çalışmalar için bir başlangıç kaynağı oluşturulmuştur.