Sürdürülebilir gelişme çerçevesinde yeşil yerleşim ölçütlerinin kentsel dönüşüm uygulamaları açısından anlamı

Abstract

Yerleşim alanlarının, doğal çevre üzerine oluşturduğu baskıyı azaltabilmek için günümüzde bir takım yaklaşımlar ortaya konulmaktadır. Bunlardan biri olan sürdürülebilir gelişme yaklaşımı geleneksel planlamanın önerdiği fiziksel, sosyal ve ekonomik gelişme örüntülerinin çözemediği sorunlara alternatif bakış olarak ortaya konulmakta ve doğa ile insan arasındaki ilişkiye yeni bir bakış getirilmeye çalışılmaktadır. Sürdürülebilirlikle ilgili üst ölçek politikaların yanı sıra bu kapsamda geliştirilen yeşil yerleşim ölçütleri ve değerlendirme sistemleri, kent, mahalle ve yapı ölçeğinde sürdürülebilir yerleşimlerin tasarlanması ve mevcut dokuların sürdürülebilir bir yapıya dönüşmesi konusunda yapılan çalışmalar arasında yer almaktadır. Kentsel politikalar içerisinde bakıldığında sürdürülebilirlik ve kentsel dönüşüm paralel dizileri temsil etmekle birlikte, iki yaklaşım arasında sınırlı bir koordinasyon bulunmaktadır ve özellikle ekonomik yeniden canlanmaya önemli bir vurgu yapılmaktadır. Sürdürülebilir gelişme ve kentsel dönüşümün benzer amaçları olduğu giderek açıklık kazanmaktadır ancak bu iki konunun bir arada tartışılması sürdürülebilirliğin kentsel dönüşüm uygulamalarının hedefleri arasına girmesiyle sınırlıdır. Kentsel dönüşüm, bir olgu olarak kentlerin doğal gelişme süreçleri tanımlayan bir kavram olmakla birlikte, kentsel mekanın yeniden organizasyonu ile ilgili bir uygulama aracıdır. Benzer şekilde yeşil yerleşim ölçütleri de sürdürülebilirliğin tanımlanması ve mekana indirilmesi, bir diğer anlamda somutlaşması konusunu hedefleyen bir araçtır. Bu iki araç arasındaki ilişkinin kurulması ve kentsel dönüşüm uygulamalarının değerlendirilmesi için bir çerçevenin ortaya konulması çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Bu doğrultuda, çalışma yönteminde İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'nde kullanılmakta olan yeşil yerleşim yaklaşımları incelenerek, kentsel dönüşüm uygulamalarının değerlendirilmesinde kullanımı konusunda anlamlılığı incelenmiştir. Kentsel dönüşüm ve sürdürülebilirlik birer olgu olarak, kentsel dönüşüm uygulamaları ve yeşil yerleşim ölçütleri ise birer araç olarak ele alındığından, kavramsal ve deneysel çerçevenin oluşturulmasının bir ön süreci olarak kentsel dönüşüm ve yeşil yerleşim ölçütleri arasındaki kavramsal ilişkinin kurulması çalışmanın özgün yönünü oluşturur. Sürdürülebilirlik konusunda somut hedefler koyan yeşil yerleşim ölçütleri ve değerlendirme sistemlerinin dönüşüm uygulamalarında kullanılabilirliği fikrini açmak ve bu konuda yapılacak çalışmalara bir örnek oluşturmak çalışmanın literatüre yapacağı katkıdır. Çalışma kapsamında sürdürülebilirlik literatüründen seçilen kaynakları değerlendirme yoluyla, sistematik olarak konuyla ilgili mevcut literatürde vurgulanan yapılı çevrede dönüşüm ve sürdürülebilirlik kavramı ölçütlerinin tespiti yapılmış ve buradan hareketle kentsel dönüşüm projelerinin değerlendirilmesi için bir çerçeve oluşturulmuştur. Bu çerçevenin oluşturulması ile kentsel dönüşümün sürdürülebilirliğe gerçek anlamda katkı yapabilmesi için yeşil yerleşim ölçütlerinden hareketle kentsel dönüşüm uygulamalarının bütünleşik olarak değerlendirilmesine yönelik ölçütlerin oluşturulması gerekliliği tespit edilmiştir.