İstanbul'un kentsel peyzaj değişimlerinin siluet kapsamında değerlendirilmesi

Abstract

Tarih boyunca doğal peyzajın hakim olduğu alanlarda, çeşitli ihtiyaçlar sonucunda ortaya çıkan şehirleşme olgusuyla beraber, doğal peyzaja antropojen etkilerde bulunulmuş ve bu etkiler sonucunda kültürel peyzajlar ortaya çıkmıştır. Kentsel peyzaj, peyzaja olan bu kültürel etkinin, kentsel alanlarda gerçekleşmesiyle oluşan, farklı ihtiyaç ve etkenler sonucunda sürekli değişim halinde olan bir kavramdır. Eski çağlardan beri kentsel peyzaj, insanların yaşam şekillerindeki değişimler, ekonomik ve politik yapıda yaşanan farklılaşmalar ya da planlama sonucunda yaşanan değişimlerle olumlu ya da olumsuz anlamda değişmektedir. Günümüzde kentsel peyzajın değişimindeki en büyük etkenlerin başında ise liberal ekonomik düzen, nüfus yapısındaki değişimler ve küreselleşme gelmektedir. Özellikle İstanbul gibi tarihi kent peyzajlarında yaşanan bu değişim, genellikle gelişim olmaktan çok sorun şeklinde ortaya çıkmaktadır. Tarihsel süreçte, birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan İstanbul kentinin, kentsel peyzaj yapısını oluşturan ve değiştiren bir çok farklı dinamik söz konusudur. `İstanbul'un Kentsel Peyzaj Değişimlerinin Siluet Kapsamında Değerlendirilmesi' isimli yüksek lisans tez çalışmasının amacı, İstanbul kentinin, kentsel peyzaj yapısını ve siluetinin değişim sürecini, yazılı kaynaklar ve eski görsellerin araştırmasıyla ortaya koymak ve 1980'li yıllardan itibaren liberal ekonomik düzen, nüfus yapısındaki değişimler ve küreselleşme kaygıları sonucu oluşan fiziki yapılaşmanın, kentsel peyzaja olan etkilerini, değişimin en çarpıcı şekilde görüldüğü açılardan alınan günümüz siluetleri kapsamında, kentsel imaj kriterleriyle değerlendirmektir. Bu kapsamda çalışmanın içeriği beş bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, literatür i, yapılan çalışmanın amacı ve bulgulardan bahsedilmektedir. Çalışmanın ikinci bölümünde, tezin kavramsal çerçevesi oluşturulmuştur. Kentsel peyzaj kavramı, kentsel peyzaj oluşumu ve değişimleri, kentsel peyzajın kentsel kimlik ve kentsel imajla olan ilişkisi vurgulanmış ve kentsel peyzajı değerlendirmede en etkili özelliklerden biri olan siluet kavramı açıklanmış, siluetin kentsel peyzaj ve kentsel imge ile ilişkileri ortaya konulmuştur. Çalışmanın üçüncü bölümünde İstanbul'un kentsel peyzaj yapısı, doğal ve kültürel peyzaj kapsamında genel perspektifte değerlendirilmiş, İstanbul'un siluet özellikleri tarihsel süreçler içerisinde değerlendirilmiştir. Çalışmanın amacına ulaşabilmesi için, İstanbul'un siluet yapısı cumhuriyet öncesi dönem, cumhuriyetten 1980 yılına kadar olan dönem ve 1980 yılından günümüze kadar olan dönem olarak süreçlere ayrılmış, bu süreçlerdeki etkili olan dinamikler çerçevesinde siluet özellikleri değerlendirilmiştir. Çalışmanın dördüncü bölümünde, değişimin siluet ölçeğine en fazla yansıdığı, 1980 yılından günümüze kadar olan dönem, değişimde etkili olan faktörler özelinde incelenmiş, dönemin siluet özellikleri ortaya konulmuş ve kentsel peyzajın doğal peyzaja olan etkileri değerlendirilmiştir. Çalışma alanının siluet yapısına ilişkin imaj öğeleri "Kentsel İmaj Kuramı" bağlamında peyzaj mimarı bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonucunda, tezin genelinde tespit edilen sonuçlar ve yapılan görsel araştırma ve analizler sonucunda ortaya çıkan sonucun değerlendirilmesi birlikte yapılmıştır.