Tarihsel süreç içinde sosyo-ekonomik yapı, yönetim ve mekan ilişkisi

Abstract

Bu çalışmada, günümüzde kentlerin ve kent yönetimlerinin gittikçe önem kazanmalarının, nedenlerinin ve yarattığı sorunların anlaşılması amaçlanmış ve bağımsız düşünülemeyecek olan sosyo-ekonomik ve yönetim yapılarıyla ilişkileri ile birlikte tarihsel süreç içinde incelenmesi hedeflenmiştir. Bu ilişkilerin kısa dönemde incelenmeleri değerlendirme firsatı sunamayacağı için, tarihsel süreç içinde incelenerek değerlendirilmesine çalışılmıştır. Marx' m toplumsal evrim dönemleri, ilkel toplum, köleci toplum, feodal toplum ve kapitalist toplum kabul edilerek, bu dönemlerde üretim biçimleri ve ilişkileri, bunların paralelinde toplumda oluşan sınıflaşma, bunun yönetim yapısında yarattığı değişiklikler ve bu ilişkilerin yaşandığı kentin, sistemin devamını sağlamak üzere şekillenişi ve dönemin özelliklerini yansıtacak şekilde biçimlenmesi incelenmiştir. Tek tek yapıların dönüşümleri incelenmiş, her birinin evriminde hangi gelişmelerin etkisinin olduğu açıklanmaya çalışılmıştır. İlkel toplum döneminde ilk toplulukların meydana gelişiyle birlikte başlayan topluluk hayatı, gelişimi ve örgütlenmesi, daha sonra bu yapının ilk dönüşümleri ve nedenleri incelenmiştir. Köleci topluma geçiş süreci, köleci devletin ortaya çıkışı, farklı biçim ve örgütlenmeleri incelenerek devletin kökeni ile ilgili düşüncelere de yer verilmiştir. Köleci toplumdaki üretim ilişkilerinin kendini yenileyememe nedenleri ve bunun getirdikleri, hangi süreçler sonunda feodal toplumun oluştuğu incelenmiştir. Feodal toplumun gelişme süreçleri, devletin rolü, kilisenin bir toprak sahibi olarak varoluşu, durağan ve karanlık dönem, daha sonra zanaat ve ticaretin gelişimi ile bu yapının nasıl değiştiği, merkantilizm ve kapitalizmin gelişiminin yönetim sınırlarım nasıl genişlettiği, ve nasıl bir süreçten sonra kapitalist topluma geçildiği araştırılmıştır. Son olarak, gelişimlerin en hızlı yaşandığı kapitalist toplum aşamasında, teknoloji ve iletişimdeki hızlı gelişmeler paralelinde toplumun ve kentlerin nasıl değiştiği ve büyüdüğü ve sorunları incelenmiştir. Kapitalist toplumda meydana gelen ve bitmeyen bu değişimlerin yarattığı yeni arayışlar incelenmiştir. Küreselleşme, mikro milliyetçilik ve demokratikleşme akımlarının güçlenerek ulus devlet sınırlarını kapitalizmin yararına kaldırmak işleyişiyle odak noktası haline gelen yerel yönetimler ayrı bir bölümde tarih içindeki gelişimi, bugünkü durumu ve kentlerde değişimin getirdikleri incelenmiştir. Her toplumsal evrim aşamasından diğerine geçerken, sosyo-ekonomik yapıda, yönetim yapısında çalkantılar olmuş, bunlar kentsel yaşamda mekansal problemler yaratmıştır. Bu IX geçiş aşamalarında toplumlarda, daha çok sorunlara çözüm aramak için ideolojik gelişimler olmuştur. Tarihsel süreç içinde yaşanan bu dönüşümler, bu yapılar arasında birebir neden-sonuç ilişkilerinden ziyade çok değişkenli bir etkileşim olduğunu, gerek kent gerekse sosyo-ekonomik ve yönetim yapılarındaki problemlerin, dönüşümlerin tek tek ele alınmasının, sorunları kavramada işe yaramayacağını göstermiştir. Mekan, her zaman sosyo-ekonomik ilişkilerin ve yönetim yapısının etkisiyle şekillenmiş, bu yapılar krize girdiğinde kentsel problemler de artmıştır. Bu, her üç yapıda olan karışıklıklar genellikle, bir toplumsal evrim aşamasından diğerine geçildiğinde ortaya çıkmıştır. Kentler bütün bu değişimlerden direk olarak etkilenmiş, bu ilişkilerin ihtiyaçlarına göre şekillenmiştir. Değişimin hız kazandığı ve küreselleşmeye çalıştığı günümüzde toplum, devlet ve kentlerin sorunları ve yeni arayışları, üretim ilişkilerinin değişiminin sancılarının yaşandığı bir geçiş döneminde olunduğunu düşündürmektedir. Ancak bu kez, teknolojinin (üretim araç ve ilişkilerinin) çok hızlı ve sürekli gelişmesi nedeniyle oluşan değişimler, uzun yıllar geçerli kalamayacaktır. Çünkü üretim ilişkilerinin sınırlan zorlaması sonucu ortaya çıkan bu değişimler, üretim ilişkilerine paralel olarak aynı hızda değişmek zorunda kalacaktır. Bugünkü toplumlarda yaşanan sorunların, arayışların nedeni böyle bitmeyen bir geçiş dönemi yaşanıyor olmasından kaynaklanmaktadır denebilir. Geçiş dönemlerinin sorunlu dönemler oluşu, bu kez çözümün ilerki gelişmelere de cevap verebilecek ve tüm gelişmelere uyum sağlayabilecek şekilde üretilmesini gerekli kılmaktadır.