Özet:
Toplumların daha yüksek hayat ve mekan standartlarına ulaşmak çabalarıyla birlikte ekonomik, sosyal ve fiziksel oluşumları koordine etmek gayesi planlama kavramını ortaya çıkarmıştır. Günümüzde kentlerin sosyal ve ekonomik gelişmesini yönlendirici bir karar üretme mekanizması ve bu kararları kentsel mekana yansıtmak için uygulanacak yöntemleri belirleyici bir eylem olan şehir planlama, ülkemizde faaliyetlerinin kapsamı daraltılarak imar planı kavramına indirgenmiştir. Ülkemizde süreç içinde yasadışı şiddetli sosyal dönüşümler çerçevesinde gelişen hızlı kentleşme olayının kontrol ve yönlendirilmesi bu yaklaşımlarla çözümsüz kalmış, çeşitli faktörlerin oluşturduğu şartlar doğrultusunda biçimlenen yerleşmelerde, yönlendirici olmaktan çok yönlendirilen hale gelen planlar, eylemleri yasalaştırma aracı olarak kullanılır duruma gelmiştir. Buradan hareketle çalışmada, planlama kavram ve kurumunun ülkemizdeki gelişme süreci, belirli siyasal, sosyal ve ekonomik dönüşümlerin kırıldığı dönemler göz önüne alınarak belirlenmeye çalışılmıştır. Cumhuriyet öncesi dönem, Cumhuriyetin kuruluşuyla İkinci Dünya Savaşı sonu arası dönem, sonrasında çok partili döneme geçiş dönemi, planlı dönem olarak adlandırılan 1960 sonrası ve serbest piyasa ekonomisinin veya liberal ekonomik politikaların ağırlık kazandığı 1980 sonrası dönemler olarak incelenmiştir. Günümüzde bu yaklaşımlarla mekan organizasyonunda etkin olan başlıca faktörler incelenmiş, buna karşılık planlama sistematiğinin nasıl işlediği irdelenerek, planların uygulama da etkisizliğine sebep olan unsurlar ele alınmıştır. Seçilen üç örnek yerleşmede olan belli dönemlerdeki halkın istemleri analiz edilerek, planların uygulama sürecinde ortaya çıkan sorunların planlama yapısındaki hangi tür eksikliklerden dolayı oluştuğu ortaya konmuştur. Sonuç olarak gelişen ve değişen dünya ve ülke şartlarında planların gerektiği şekilde uygulanabilmesi koşul ve zorunlulukları üzerinde durulmuştur.
