Koruma, planlama ve Mostar kenti, Brankovac mahallesi örneğinde irdeleme

Abstract

Bu çalışma, özel bir felaket durumu olan savaş sonrasında, tarihi ve kültürel mirasın yoğun olduğu bir kentte planlama çalışmalarının yürütülmesine ilişkin bir yöntem oluşturmak amacıyla ele alınmıştır. Tespit çalışmaları Temmuz 1997' de, üçüncüsü düzenlenen Mostar 2004 Workshop sırasında yapılmış, binaların fiziksel durumu, mülkiyet durumu, günümüzdeki kullanımı, kat sayısı, yapım malzemesi, çatı biçimlenişi ve malzemesi, anıtsal değerlilikleri, yapım tarihi sorgulanmış ve her bina fotoğraflanmıştır. Mostar Belediyesi, Şehir Planlama Bolümü arşivinden mahalledeki binaların kayıtları incelenmiş ve mülkiyet durumu, ev sahibi-kiracı adı gibi eksik kalmış bilgiler tamamlanmaya çalışılmıştır. Bölgede hem konum hem de mimari özellikleri açısından önemli olduğu düşünülen Drage Palavestre Sokağı kentsel tasarım çalışması için seçilmiştir. Söz konusu sokak, kesitte incelenmiş, fotoğraflar ve ölçümlerle, sokağı oluşturan binalara ait gerekli veriler toplanmıştır. Bu evlerde yaşayan insanlarla sohbet edilmiş, anket soruları yöneltilerek, genel sorunlar ve sosyal durum ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Kentin genelinde tipolojik araştırmalar yapılmıştır. Savaş sırasında önemli öcüde hasar görmüş bölgede konut işlevinin hakim olduğu (%47), harabe halinde duran binaların onarılamadığı, ve terk edilmiş binalarla ilgili önemli bir mülkiyet sorunu olduğu saptanmıştır. Bölgedeki binalarının %39'unun çevresiyle birlikte korunması gerekli anıtsal veya geleneksel değer taşıyan binalar oldukları belirlenmiştir. Binaların %29 oranında kullanılamaz durumda olması, savaş sonrası fiziksel ve demografik yapıdaki hızlı değişim, geleneksel yapılara yapılan yeni ekler, yasal olmayan inşaatlar ve büyük binaların hasarlı olmalarından dolayı kullanılamaması, gözlenen diğer sorunlardır. Sentez çalışmasında bu sorunların çözümlemesi gerçekleştirilmiş, planlama yaklaşımı ile planlama stratejisi belirlenmiştir. Yapılan 1:1000 ölçekli 'Bramkovac Mahallesi Koruma İmar Planı9 ile mahalle genelinde hem sıhhileştirme hem de tarihi fiziksel çevreyi koruma amacıyla öneriler getirilmiş, alınan ulaşan» ve arazi kullanış kararlan ile tarihî çevrenin gelişme baskılarına maruz kalması önlenmeye çalışılmıştır. Korunacak binalara yapılacak müdahaleler parsel bazımda belirlenmiştir. Yeni yapılaşmanın tarihî çevre ile uyum içerisinde obuasını sağlamak amacıyla da plan notlarında 'yeni yapılaşmaya ilişkin hükümler'le bina planimetrisi, gabarisi, cephe elemanları kontrol altına alınmıştır.