Türkiye'de cemevleri kurumsallaşmasının Alevi kimliğine etkileri ve Karacaahmet Sultan Dergâhı üzerinden bir alan analizi

Abstract

Bu tez, 1980 sonrası dönemde cemevlerinin kamusal alanda ortaya çıkışının ardındaki farklı ilişkileri incelemeyi hedeflemektedir. Bu anlamda hem geniş perspektiften modernleşme, kentleşme ve küreselleşme gibi teorilerin ışığında Alevi kimliğinin Türkiye'nin siyasi hayatında geçirdiği dönüşüm incelenmekte, hem de bunun cemevlerinin varoluşunda nasıl bir etkisi olduğu tartışılmaktadır. Alevilerin şehirleşmeye başladıkları dönemlerden itibaren ortaya çıkmaya başlayan yeni Alevilik anlayışı çerçevesinde genel Alevilik inancının pratiklere nasıl yansıdığı incelenmesi üzerinden cemevlerinin kurumsallaşması bağlamında Alevi kurumlarının ve ritüellerden bazılarının nasıl dönüştüğü, bazılarının ise hangi kanallarla yeniden üretildiğine dikkat çekilerek, cemevlerinin bu yeni kimliğin kurulumundaki yeri tartışılmaktadır Bu araştırma, katılımcı gözlem ile derinlemesine ve kısa yapılan mülakatlarda edinilen veriler ile farklı yazılı kaynakların bir arada değerlendirilmesi sonucunda ortaya çıkmıştır. Saha çalışmasının odağında Karacaahmet Sultan Dergâhı bulunmaktadır. Bu tezde, cemevlerinin kamusal alandaki çıkışıyla ilgili farklı kaynaklarda ileri sürülen tezlerin Karacaahmet Dergâhı'nda yaşanan süreçle ne kadar örtüştürğü incelenmektedir. Bununla beraber Alevi inanç ritüellerinin Karacaahmet Sultan Dergâhı'ndaki pratiklerde nasıl bir yer edindiği, mekansal kullanım alanı çerçevesinde cemevi algısının nasıl kurulduğu, bu bağlamda oluşan ibadethane ya da sosyal mekânların neyi içerdiği, bu mekânlardan yararlanan bireylerin kimliklerini nasıl yeniden dönüştürdükleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda cemevi algısının homojen bir Alevi algısına işaret edip etmediği tartışılarak, bu kamusal alandaki Alevi olmayanlar dışındakilerin katılımları gözlemlenerek, alandaki etkileşimle aynı zamanda diğer kimliklerdeki değişim de gösterilmeye çalışılmaktadır. Bu çalışmanın bulguları Karacaahmet Sultan Dergâhı'nın yeni bir Alevi kimliğinin pekişmesine ve gelen bireylerin sosyalleşmelerinin gelişmesine katkıda bulunduğunu göstermektedir.Anahtar Kelimeler: Alevi kimliği, Cemevleri, Kentleşme, Modernleşme, Karacaahmet Sultan Dergâhı, Küreselleşme, Dini Pratikler.