Özet:
İstanbul'un yoğun trafik yükünü azaltmak için kara ulaşım talebinin deniz ulaşım talebine çekilmesi alternatif çözümlerden birisi olarak görülmektedir, bu amaç için düşünülen denizden hızlı yolcu taşımacılığı çerçevesinde deniz otobüslerinin etkin, verimli ve rasyonel bir şekilde işletilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, önce taşımacılık sektörü ve denizyolu taşımacılığı ile ilgili bilgilerin verilmesi amacıyla denizyolu ve taşımacılık sektörü genel hatları ile analiz edilmiş, ardından İstanbul Kentiçi Boğaz Hattı taşımacılığında, taşıt rotalama ve çizelgeleme problemlerinin özellikleri belirlenmiş ve mevcut O-D çiftlerinin daha rasyonel bir şekilde karşılanması amacıyla geliştirilen matematiksel model sunulmuştur. Mevcut durumda, manuel bir şekilde tecrübelere bağlı olarak belirlenmiş olan deniz otobüsleri rotaları ve çizelgelerinin etkin olmaması ve bilimsel bir metodun uygulanması gerekliliği, bu çalışmanın yapılmasındaki temel amacı tanımlamaktadır. İlk bölümde, çalışmanın amaç ve kapsamı genel hatları ile belirtilmiş olup, tezin ilgili bölümleri hakkında bilgi verilmiştir. Taşıt rotalama ve çizelgeleme problemlerinin yapısı ve özellikleri ile ilgili bilgilerin verildiği ilk bölümün ardından, ulaştırma istemlerinin oluşumu ve özellikleri ikinci bölümde incelenmiştir. Ulaştırma türleri ve zaman çizelgelemesinin yer aldığı ikinci bölüm kentiçi ulaşım sistemleri ile son bulmaktadır. Üçüncü bölümde, denizyolu ulaşımı genel hatları ile incelenmiştir. Denizyolu taşımacılığının bugünkü durumu, özellikleri, İstanbul boyutu ile birlikte ifade edilmiştir. Dördüncü bölümde, taşıt rotalama ve çizelgeleme problemleri, taşımacılık türü göz önünde bulundurulmaksızın ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bu problemlerin yapısal özellikleri, karakteristikleri verilmiş, ulaştırmanın talep ve sunu alanlarına göre analizi yapılmıştır. Durumsallık yaklaşımının geçerli olduğu taşıt rotalama ve çizelgeleme problemleri için, zaman çizelgelerinin ve talep yapılarının önemi bu bölümde belirtilmiştir. Beşinci bölümde, İstanbul boğaz hattında deniz otobüsleri ile yolcu taşımacılığı için, bu tez çalışması kapsamında geliştirilen matematiksel model tanıtılmakta ve problemin çözümü için geliştirilen algoritma sunulmaktadır. Altıncı ve son bölümde ise, elde edilen sonuçlar ile birlikte çalışma sürecinde ortaya çıkan yeni araştırma alanları ve ilgili öneriler sunulmuştur. Anahtar kelimden Deniz taşımacılığı, rotalama, çizelgeleme, matematiksel model, yolcu taşımacılığı. xi
