Özet:
Osmanlı sivil mimarîsinin özel ürünleri olan konak, köşk ve yalı, Tanzimat döneminden başlayıp Cumhuriyet yıllarından sonraya kadar Batılılaşma serüveni, geçirmiş olduğu siyasî-iktisadî değişimler ve yıkılışlarıyla romanımızda önemli bir konu teşkil etmiştir. Yaklaşık yüz elli yıllık bir süreci içine alan bu dönemde konak, köşk ve yalı Tanzimat devrinde Batılılaşma-Alafrangalaşma meselesi cihetiyle; Abdülhamid döneminde, Servet-i Fünûn edebiyat anlayışının ortak bir duyuşa dayanan mekân algısı çerçevesinde; Meşrutiyet'ten, Millî Mücadeleden ve Cumhuriyet'ten sonra ise genellikle yıkılışları yahut yozlaşmaları yönüyle ele alınmıştır. Ayrıca söz konusu mekân, bazı romanlarda romanın önemli bir unsuru olarak yer alırken bazılarında roman kahramanının şahsiyeti ve bir parçası olduğu İmparatorluğun kaderiyle özdeşleştirilerek en temel bir konu arka planı olarak vücut bulmuştur.Bu çalışmada, Tanzimat döneminden başlanılarak Türk romanının bugünkü örneklerine kadar olan süreçte, konağın, köşkün ve yalının ne şekilde kullanıldığı, yazarların bakış açıları merkeze alınarak incelenilmeye çalışılmıştır.Tez çalışmamızın bütününde, Türk romanının önde gelen yirmi sekiz ismi zikredilip onlara ait toplamda yetmiş roman söz konusu edilmiştir. Konak ve onun türevleri diyebileceğimiz köşk ile yalı, sadece belirgin bazı yönleri esas alınarak değil, ayrıca kurgu içerisinde yüklenmiş oldukları işlevleri ve bütün yönleriyle de değerlendirilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Konak, köşk, yalı, Türk romanı, mimarî, medeniyet, Osmanlı İmparatorluğu, Batılılaşma, çöküş.
