20. yüzyıldan günümüze İstanbul'da kentsel Türk makam müziği çalgı yapımcılığında karşılaşılan sorunlar ve giderilme yolları

Abstract

Türkiye'de organoloji alanındaki çalışmaların yetersizliği ve kısıtlı bilgi sunan birkaç koleksiyonun dışında çalgı müzelerinin olmayışı nedeniyle geçmişten günümüze çalgıların değişimlerini ve gelişimlerini gözlemleyebilme imkânı bulunamamaktadır. Geçmişte yapılan çalgıların özellikleri hakkında Edvar kitaplarından, minyatürlerden ve gravürlerden bilgi sahibi olunabilmektedir. Söz konusu kaynaklarda, günümüzde kullanılmayan birçok çalgıya rastlanmaktadır. Bu çalgıları yapanlar ve yapım teknikleri hakkında yeterli bilgi, günümüze kadar ulaşamamıştır. Bu çalışmada, öncelikle 20. yüzyıl öncesi terk edilmiş Türk Makam Müziği çalgıları, edvarlarda ve seyahatnâmelerde geçen isimleri ve Osmanlı saraylarında kullanılmış olanlar bakımından ele alınmıştır. Çalışmanın esas konusunu 20. yüzyıldan günümüze kullanılan kentsel Türk Makam Müziği çalgıları oluşturmaktadır. Ayrıca 20. yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanan Batı çalgıları üzerinde durulmuştur. Osmanlı Döneminden günümüze gelebilen çalgıların etiketlerinden tespit edilmiş çalgı yapımcılarının isimleri ya da etiketlerindeki yazılar, Cumhuriyet dönemi kentsel Türk Makam Müziği alanında faaliyet gösteren çalgı yapımcılarının isimleri ve yaptıkları çalgılar, yapımcıların doğum tarihlerine göre kronolojik olarak sıralanmıştır. Bir çalgıyı oluşturan ana malzeme olan ağaçların yapıları, özellikleri ve kullanım alanları incelenerek, çalgı yapımında kullanılan diğer malzemeler ve bunların çeşitleri belirtilmiştir. Günümüzde kullanılan kentsel Türk Makam Müziği çalgıları alanında İstanbul'da faaliyet gösteren çalgı yapımcılarından, her çalgı için üç kişiyle görüşülerek, yaptıkları çalgıların özellikleri, kullandıkları teknikler hakkında bilgi edinilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca günümüzde, kentsel Türk Makam Müziği çalgılarını çalan usta icracılardan, her çalgı için üç kişiyle görüşülerek, çalgılarından beklentileri, geliştirilmesi gerektiğini düşündükleri hususlar hakkında bilgi sahibi olunması amaçlanmıştır. Bu bilgilerden yola çıkarak, çalgı yapımcılarının sorunları ve geliştirdikleri teknikler ile icracıların çalgılarından beklentileri ve geliştirilmesi gerektiğini düşündükleri hususlar hakkında genel değerlendirmeler ve sonuçlara varılmıştır. Geçmişte yaşamış çalgı yapımcılarının çalgı yapım teknikleri hakkında günümüzde bilgi sahibi olunamadığından bu çalışmanın, günümüzde yaşayan çalgı yapımcılarının çalgı yapım teknikleri, karşılaştıkları sorunlar ve bu sorunların giderilme yoları bakımından bugüne ve geleceğe bilgi aktarımı sağlayabilecek bir nitelik taşıyacağı düşünülmektedir.Anahtar Kelimeler: Çalgı-müzik aleti-enstrüman, çalgı yapımcıları-lutiyeler, Türk Makam Müziği çalgıları-Türk Makam Müziği enstrümanları, çalgı yapım teknikleri-enstrüman yapım teknikleri-müzik aletleri yapım teknikleri.