Divanu Lügat-İt-Türk ve Budist Uygur metinlerinin sözvarlığı bakımından karşılaştırılması

Abstract

Orta Türkçe dönemi içerisinde yer alan Karahanlı Türkçesinden günümüze üç önemli eser kalmıştır. Bu eserler Kutadgu Bilig, Divanü Lügat-it-Türk ve Atabetü'l Hakayık'tır. Bu üçeser arasında Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla kaleme alınmış olan Türkçe'nin XI.yüzyıldaki dil özelliklerini en iyi şekilde yansıtan Divanü Lügat-it-Türk öne çıkmaktadır.Dönemin Türkçesinin ses ve dilbilgisi özelliklerine ışık tutması, Türk tarihine, coğrafyasına,folkloruna, mitolojisine ve halk edebiyatına dair zengin bilgiler vermesi onu öne çıkartanhususlardan bazılarıdır. şte bu tezde, Kâşgarlı Mahmud'un 25 Ocak 1072 (Hicri 1Cemâziyelevvel 464) tarihinde yazmaya başlayıp 12 Şubat 1074 (12 Cemâziyelahir 466)'datamamladığı ve Türk şivelerinin XI. yüzyıldaki sözvarlığını tespit eden Divanü Lügat-it-Türkadlı büyük ansiklopedik sözlük ile Budist Uygur metinlerinin sözvarlığı karşılaştırılmıştır.Türk dilinin ilk sözlüğü olan Divanü Lügat-it-Türk hakkında hacimli hacimsiz pek çokçalışma yapılmıştır. Bu çalışmaların en önemlilerinden biri de Prof. Dr. Robert Dankoff'unProf. Dr. James Kelly ile birlikte hazırlayıp yayınladığı Compendium of The Turkic Dialects"Türk Şiveleri Lügati" adlı Divan'ın ngilizce çevirisidir. 1982-1985 yılları arasında 3 ciltolarak yayımlanan bu esirin birinci ve ikinci cildi Divanü Lügat-it-Türk'ün çevirisi, üçüncü cildi ise dizin biçiminde hazırlanmıştır. Prof. Dr. Robert Dankoff'un geniş bir ön söz kaleme aldığı bu çalışma tezimizin temelini oluşturmaktadır. ki bölümden oluşan tezde önce Compendium of The Turkic Dialects "TürkŞiveleri Lügati" adlı eserin ilk iki cildinin günümüz Türkçesine çevirisi yapılmıştır. kincibölümünde ise Divanü Lügat-it-Türk'ün sözvarlığı Budist Uygur metinlerinin sözvarlığı ile Budist Uygur metinleri tek tek kontrol edilerek karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak elde edilen söz varlığı karşılaştırılması tablo hâlinde işlenmiştir. Tezin giriş bölümünde ise karşılaştırmanın sonuçları detaylı biçimde anlatılmıştır.