Çokuluslu işletmelerde yönetim ve yönetici kültürü

Abstract

Günümüzde dünyaya ekonomik ve kültürel anlamda yön veren çok uluslu işletmelerin faaliyetlerinde ve yönetiminde kültür önemli bir faktördür. Uluslararası ve ulusal düzeylerde planlama, organizasyon, yürütme ve kontrol fonksiyonlarından oluşan çok uluslu işletmelerin yönetimi, organizasyon amaçlarının uluslararası ve kültürler arası bir yapı içerisinde izlenmesi faaliyetidir. Çok uluslu işletmelerin üst ve orta yönetim kademelerinde çalışan uluslararası yöneticiler, insan, sermaye, yatırım, teknoloji gibi kaynakları ulusal sınırların dışında yönetirler. Teknik yetenek, kültürel duyarlılık, uyum gösterme yeteneği ve esneklik, diplomatik yetenek, liderlik, akademik eğitim, kültürler arası eğitim, yabancı dil yeteneği, motivasyon, duygusal dengelilik ve olgunluk, ailesinin yabancı kültüre uyumluluğu başardı uluslararası yöneticilerde bulunan ve aranılan özelliklerdir. Kültür, işletme faaliyetlerini çevreleyen, maddi ve manevi özelliği olan toplum değerleridir. Kültür, maddi kültür elemanları, dil, ahlak, estetik, eğitim, din, inançlar, değerler ve kurallar, tutumlar, sosyal organizasyon gibi elemanlardan oluşmaktadır. İşletme kültürü, organizasyon üyelerinin paylaştığı anahtar değerler, inançlar, anlayışlar ve kuralların bir bütünüdür. Çok uluslu işletmeler için yaşamsal önemi olan kültürel farklılıklar ve benzerlikler, kültürel yapıların boyutlara ayrılması yaklaşımıyla incelenebilmektedir. Çok uluslu işletmelerde çalışan yöneticilerin kültürel yapılarının incelenmesi amacıyla on dört farklı kültürel boyut tanımlanmıştır. Bunlar, otoriteye karşı tutum, belirsizlikten kaçınma, bireycilik/toplulukçuluk, erkeksi/kadınsı davranış biçimi (mascuMty/fenıininity), kuralcılık/yorumculuk, rasyonel/duygusal davranış, özel/genel ortam, başarıya/özel konuma dayalı statü, değişime karşı tutum, zamana karşı tutum (zamana duyarlılık), açık/kapalı iletişim dili, kültürel esneklik, karar verme stili ve somut/soyut değercilik kültürel boyutlarıdır. Tanımlanan kültürel boyutlar esas alınarak yapılan alan çalışmasıyla, Türkiye'de makina/techizat ve kimya sektörlerinde faaliyet gösteren yabancı sermayeli işletmelerin üst ve orta yönetim kademelerinde çalışan Türk yöneticilerin kültürel yapılan saptanmıştır. Yöneticiler, yüksek otorite tutumuna yakın ılımlı otorite tutumlu, aşın derecede yüksek belirsizlikten kaçınma tutumlu, toplulukçu, kadınsı davranış biçimli (femininity), katı olmayan kuralcı, duygu ve düşüncelerin ifade edilebildiği rasyonel davranışlı, iş yaşamında genel ortam, aile ve özel yaşamda özel ortam nitelikli, bazı özel konum faktörlerinin de önemli olduğu başarıya dayalı statü uyumlu, uygulamada pasif görünmekle birlikte değişime karşı aktif tutumlu, göreceli olarak zamana duyarsızlıktan hoş gören, zamana yüksek duyarlılıklı, sözsüz mesajları önemli ölçüde kullanan, açık iletişim dili uyumlu, yabancı kültürlere mikro (bireysel) düzeyde esnek, makro (ulusal) düzeyde esnek olmayan kültürel esneklikli, belirsiz iş ortamında bazı sübjektif özelliklere önem veren objektif karar verme stilli, bazı somut değerlere önem veren soyut değerciliğin hakim olduğu bir kültürel yapıya sahiptirler. Tanımlanan kültürel boyutlar, evrensel olup her türlü topluluğun kültürel yapısına uygulanabilir.