Tüketici koruma yasasının Türkiye`deki uygulaması üzerine bir çalışma

Abstract

Bir toplumda yaşayan herkes birer tüketicidir. Ürün ve hizmet kalitelerinin düşük olması ürün ve hizmetlerle ilgili verilen teknik bilgilerin yetersiz olması, yüksek enflasyon, gerçek dışı ve yanıltıcı reklamlar, insan sağlığına ve güvenliğine ayları ürün ve hizmetlerin üretilmesi, ürün türlerinin çokluğu seçim güçlüğü, ayıplı ürünler ve bunların geri verilme güçlüğü gibi bir çok sorunlar, hem ülkenin hem de tüketicinin refah seviyesini ve verimliliğini düşürdüğünden, tüketicinin korunması gerekliliği ve şartı ortaya çıkmaktadır. Tüketicilerin korunması için çeşitli ülkelerde, yasal düzenlemeler getirilmiş, örgütsel faaliyetlerde bulunulmuştur. Dünyaca kabul edilen tüketici haklan, sağlık ve güvenliğin korunması hakkı, ekonomik çıkarların korunması hakkı, zararın tazmin edilmesi hakkı, bilgilendirme ve eğitilme hakkı ve temsil edilme haklarından oluşmaktadır. Tüketicinin korunması hareketi ilk olarak ABD'de başlamış daha sonra batı Avrupa ülkelerinde ve hemen sonra da Japonya, Avusturalya ve Kanada gibi ülkelere yayılmıştır. ABD'de devletin askeri ve sivil alanda ekonomik ve sosyal harcamaları nedeniyle büyük bir tüketici olması sonucu, kamu, otomatik olarak bir kontrol mekanizmasına sahip olmakta tüketicilerin korunmasını sağlamaktadır. Avrupa Birliği'nde tüketicilerin korunması, birlik ve politikaların temel ve ayrılmaz unsurlarından olmuştur. Avrupa Birliği'nde yaşanan dört tüketiciyi koruma programı dönemlerinin hepsinde alınan kararlarda, tüketicilerin temel haklan çerçevesinde değerlendirme yapılmıştır. Almanya'da tüketiciler, sosyal pazar ekonomisi düzeni içinde korunmakta, devlet ancak sosyal nedenler zorunlu kıldığı takdirde ekonomik yaşamı düzenlemek amacıyla müdahale etmektedir. Fransa'da ise tüketicilerin daha çok, idari mekanizmalar ve hukuki önlemlerle korunduğu, kamu kesimi tarafından kurulan bazı komisyonlara ve Bakanlar Kurul'una önemli yetkiler verildiği görülmektedir. Türkiye'de son yıllarda tüketicinin korunması konusunda oldukça ilerleme sağlanmıştır. Gümrük birliğine uyum çerçevesinde 8 Eylül 1 995'de yürürlüğe giren Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile Türk tüketicisi Avrupa tüketicisinin haklarına sahip olmuştur. Kanun, tüketicinin sağlık ve ekonomik çıkarlarını korumak, aydınlatmak, eğitmek, zararlarını tazmin etmek, çevresel tehlikelerden korunmasını sağlayıcı önlemleri almak ve tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini özendirmek ve bu konudaki politikaların oluşmasında gönüllü tüketici örgütlenmeleri teşvik etmek amacıyla çıkartılmıştır.Kanun beş temel kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda, amaç, kapsam ve Kanun'da geçen deyimlerin tanımına yer verilmektedir. Kanun'un ikinci kısmı, tüketicinin korunması ve aydınlatılması içeriğinde olup, tüketicilerin hakları ve bu haklara ait uygulamalar sırasında sorumluluk ve yükümlülükleri düzenlenmektedir. Aynı kısımda reklamlarla ilgili bölümlerden başka, Ayıplı Mal ve Hizmetler, Satıştan Kaçınma, Taksitli Satışlar, Kampanya Satışlar, Tüketici Kredisi, Garanti Belgesi, Kapıdan Satışlar başlıkları altında önemli düzenlemeler de yer almaktadır.Kanun ile pek çok hakka sahip olan tüketicilerin, haklarını ne derece bildiklerini saptamak amacıyla yapılan araştırma sonucunda kanun %14.7 oranında bilinirken, %65.8 oranında biraz bilinmektedir. Tüketici: Bir ürünün ya da hizmetin nihai kullanıcısıdır. Tüketiciyi Koruma: Tüketiciler tarafından satın alınan ürünlerin kullanımında emniyeti sağlamaya yönelik çabaların bütünüdür. Açıkça ifade edilen veya ima edilen ürünün performans standardlarına uygunluğunun karşılanabilmesi ya da tüketicilerin satın alma kararlarını ve kullanma kararlarını verirken kendilerine yeterli bilginin verilmesidir. Tüketici : Tüketicilerin satın alma kararlarım vermesinde, üretici veya satıcı tarafından yanılgıya düşürülmesini engelleyen bir süreçtir.