Finansal piyasalarda vadeli işlemler

Abstract

Geçtiğimiz yirmi yıl içerisinde finansal vadeli işlemler, yatırımcılardan gördüğü ilgide, çeşitte ve işlem hacminde önemli bir gelişme göstermiştir. Bu tez çalışmasında finansal vadeli işlemler, forward, gelecek sözleşmeleri ve opsiyonlar incelenmiştir. Bir forward sözleşme, alıcı ve satıcı taraflar arasında yapılan ve aşağıdaki özellikleri taşıyan bir anlaşmadır, 1. Sözleşmede önceden belirlenen ileri bir tarihte, alımı veya satımı yapılacak varlığın miktarı belirtilir. 2. Sözleşmede teslim yeri belirtilir. 3. Sözleşmede teslim fiyatı belirtilir. 4. 1, 2 ve 3 nolu koşullara bağlı olarak, satıcının alıcıya karşı satım, alıcının satıcıya karşı alım yükümlülüğü vardır. 5. Bazı durumlarda gerçekleşen küçük bir miktar hizmet üceti dışında, satışın gerçekleştiği tarihe kadar hiç bir para el değiştirmez. 6. Anlaşmayı yapan her iki taraf, sözleşmenin şartlarım pazarlık yoluyla belirler. Bir gelecek sözleşmesi, taraflardan birisinin karşı tarafa, gelecekte belirli bir tarihte belirli fiyattan, sözleşmeye konu olan varlığı satma yükümlülüğüne girdiği bir anlaşmadır. Temel olarak gelecek sözleşmeleri, forward sözleşmelere benzemektedir, çünkü her ikisi de gelecekte teslimi gerçekleşecek bir işlem için bir fiyat belirlemektedir. Bunun yanında, bu iki tip sözleşme arasında çok önemli farklar da vardır, 1. Forward sözleşmelerin koşullan, tarafların ihtiyaçları doğrultusunda belirlenirken, gelecek sözleşmelerinde, standart teslim tarihleri ve standart varlık miktarı söz konusudur. 2. Forward sözleşmeler, tezgahüstü piyasalarda işlem görürken, gelecek sözleşmeleri borsalarda işlem görmektedir. 3. Forward sözleşmelerde, para alış verişi teslim tarihinde yapılırken, gelecek sözleşmelerinde tarafların kar ve zararları günlük olarak belirlenmektedir. XII4. Gelecek sözleşmeleri denetlenebilirken, forward işlemlerde bu durum söz konusu değildir. Bir opsiyon sözleşmesi, alıcısına, sözleşmeye konu olan belirli miktarda varlık için, gelecekte belirli bir tarihte veya bu tarihten önce, belirli bir fiyattan, alım veya satım hakkı veren bir sözleşmedir. Bir opsiyonun alıcısı, alım veya satım hakkına sahiptir, ancak bu bir yükümlülük değildir. Bu hakkı elde etmek için, opsiyon alıcısı, opsiyon satıcısına bir prim öder. Eğer opsiyon alıcısı, elinde tuttuğu bu alım veya satım hakkım kullanmayı seçerse, opsiyon satıcısının, sözleşmeye konu olan varlığı teslim etmek veya teslim almak konusunda bir yükümlülüğü vardır. Türkiye'de gelecek ve opsiyon sözleşmelerini uygulamaya koyabilmek için, gerekli yasal altyapı hazırlanmıştır. Bugün, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, İstanbul Altın Borsası ve İzmir Ticaret Borsası, vadeli işlemler için gerekli gerekli bölümlerini kurmuşlardır.