Elektrik sektöründe regülasyon

Abstract

Elektrik, mal ve hizmetler üretiminin başlıca girdilerinden biridir. Elektrik endüstrisi, ekonomiye modern hayat için gerekli olan hayati bir hizmet sağlar. O nedenle, elektrik endüstrisi büyümüş ve bir ülkenin ekonomik büyümesi ve ilerlemesine katkıda bulunmuştur. Özellikle İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra tüm elektrik sektörü kamu veya özel tekel olsun etkin koşulların gerekli olduğu bir doğal tekel olarak endüstrisi olarak algılanmıştır. Pek çok ülke dikey bütünleşik yapıya sahip şirketlerle elektrik faaliyetlerini yürütmeye başlamış, ve mevcut olan özel elektrik şirketlerini ise kamulaştırmışlardır. Bu nedenle elektrik kamu hizmeti olarak düşünülmüştür. Pek çok elektrik kuruluşu, elektrik arzının başlıca dört fonksiyonunu yerine getirme yükümlülüklerini karşılamışlardır:üretim, iletim, dağıtım ve arz. Elektrik kuruluştan büyük değişimler geçirmektedir: devletin sahip olduğu sistemler özelleştirilmekte, önceden regüle edilmiş özel sistemler ise daha serbest hale getirilmekte ve ulusal sistemler ise uluslararası olmaya başlamaktadır. Bu değişimlerin altında yatan tema tekelin yerine rekabetin almasıdır. Sadece Türkiye'de değil ayrıca dünyadaki bu dikkat çekici dönüşümler bizi elektrik sektöründeki değişiklikleri çalışmaya sevk etmiştir. Bu çalışmada ilk önce doğal tekel, regülasyon teorisi ve genel olarak doğal tekelin regülasyonu teorisi kapsamlı olarak ele alınmaktadır. Daha sonra bu çalışmanın ikinci ve üçüncü bölümlerinde dünyadaki ve Türkiye'deki regülasyon uygulamaları ayrıntılarıyla çalışılmıştır. Regülasyona başvurulmasının amaçları ise kamu iktisadi kuruluşlarından gelen kamu açıklarının azaltmak, hizmetlerin kötüleşmesini önlemek, rekabeti geliştirmek için elektrik endüstrisini yeniden yapılandırmak, nihai bir araç olarak daha büyük etkinliği ve güvenilir ve kesintisiz elektrik enerjisini elde etmektir. Elektrik sektöründeki bu amaçlara ulaşabilmek için elektrik kurullarının kurulmasına ihtiyaç duyulmuştur. Sektör, bu kurullar aracılığıyla yeniden yapılandırılmıştır. Kurulların hiçbir politik ve çıkar grubunun baskısına maruz kalmaması için özerk bir yapıya sahip olması gerekir. Bu nedenle de kurullar sektörün yeniden yapılandırılmasında önemli bir role sahiptir. Anahtar Kelimeler: Elektrik, regülasyon, doğal tekel, Türkiye'de ve dünyada elektrik sektöründe regülasyon uygulamaları, Türk elektrik sektörü