Abstract:
Vekâlet teorisi, firma yönetimi ve sermaye sahipliği kavramlarının günümüz iş dünyasında açıklığa kavuşturulması ve ayrım noktalarının belirlenmesi açısından temelleri oluşturmaktadır. Bu açıdan literatürde geniş bir çalışma alanı bulan teorinin yetki veren ve vekil ilişkisine dayalı olarak ortaya çıkan problemlerin çözümünde büyük rol oynadığı söylenebilir. Teorinin temellerini oluşturan vekâlet problem ve maliyetleri yönetim ve sahiplik kavramlarındaki ayrışımdan ortaya çıkmaktadır. Bu ayrışım yetki devri ile gerçekleşmektedir. Vekâlet teorisi, bu ayrışımdan kaynaklanan problemlerin ölçümlenebilmesi ve çözüm önerilerinin geliştirilmesi açısından önemlidir. Bu çalışmanın amacı, vekâlet ilişkisinden kaynaklanan sorunlardan biri olan yönetici risk alma davranışı ve buna bağlı olarak ortaya çıkan firma performansının, vekâlet ilişkisinden kaynaklanan sorunlara çözüm olarak görülen ödüllü maaş yapıları ile ne ölçüde ilişkili olduğunun tespitidir. Ödüllü maaş yapılarının amaçlandığı üzere sermaye sahipleri ile yöneticilerin amaç birliğini ne kadar sağladığı ve bunun finansal performansa nasıl yansıdığı analiz edilmiştir. Ayrıca bu etkinin, ödül sistemlerinin farklı yapılarına bağlı olarak değişip değişmediği incelenmiştir. Son olarak global finansal krizin oluşma sebeplerinden biri olarak görülen,yöneticilerin o dönemdeki risk seven yapıdaki davranışlarının bu ödül sistemleri ile ilişkisi araştırılmıştır. Çalışmada 1998-2009 yılları arasında S&P 500 endeksinde yer almış 189 firma panel veri analizi ile araştırılmıştır. Yılların birbirleriyle karşılaştırılması aşamasında her yıl kendi içinde regresyon analizi ile değerlendirilmiştir. Global finansal krizin etkilerinin daha iyi görülmesi amacıyla, veri seti finansal ve finansal olmayan firmalar ayrımına gidilerek bölümlendirilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre ödüllü maaş yapıları, risk alma davranışının ölçütleri olarak incelenen yatırım büyüklüğü değişkenleri ile pozitif yönlü, finansal performans değerleri ile negatif yönlü ilişkilidir. Ödüllü maaşın büyüklüğünün toplam maaş içerisindeki yüzdesi olarak alınan bağımsız değişkenin farklı değerleri için yapılan analiz sonuçlarına göre, toplam maaş içerisindeki pay arttıkça, bu durum yatırım büyüklüğü değişkenlerini payı az olan kısma göre daha çok arttırmakta ve finansal performans değişkenleri üzerinde negatif etkilere yol açmaktadır. Yıllar arasında yapılan karşılaştırma sonuçlarına göre de kriz öncesi yıllarda özellikle finansal sektör firmalarında yatırım büyüklüğü değişkenlerinde daha büyük artışlar ve yatırımlardan gelen net nakit akışı değişkeninde finansal olmayan sektöre göre belirgin negatif yönlü ilişkiler elde edilmiştir. Böylece finansal krizin oluşum sebeplerinden biri olan aşırı risk iştahının ödüllü maaş yapıları ile ilişkisi belirlenmeye çalışılmıştır.
