Özet:
Bayer Prosesi ile alumina üretimi esnasında oluşan kırmızı çamur, bir atık maddedir. Üretime giren boksit cevherinin yaklaşık % 35-40'ı kırmızı çamur olarak dışarı atılmaktadır. 8u atık daha sonra sulandırılarak atık barajına pompalanmaktadır. Türkiye'nin cevherden alüminyum üreten tek işletmesi olan Seydişehir Alüminyum Tesisleri'nde, 20 yılda yaklaşık 3 milyon ton kırmızı çamuru atık malzeme olarak depolamıştır. Dünyada ve ülkemizde kırmızı çamurun değerlendirilmesi konusunda birçok araştırma yapılmaktadır. Ne var ki, yapılan çalışmalar teknolojik ve ekonomik olarak halen uygulanabilir bir sonuca ulaşmamıştır. Bu çalışmada, kırmızı çamura değişik kil malzemeleri (marn, serpantin, tuğla hammaddesi) katılarak yüksek dayanımlı ve kaliteli yapı malzemesinin üretimi araştırılmıştır. Bu amaçla, Kırmızı çamur ile marn kili kullanılan birinci grup deneyde önce, presleme basıncı ile sıcaklık sabit, karışım oram değişken, ikinci grup deneyde tespit edilen karışım oram ile presleme basıncı sabit, pişirme sıcaklığı değişken, üçüncü grup deneyde ise presleme basıncı değişken, diğer şartlar sabit tutulmuştur. Her üç grup deney sonucunda elde edilen optimum değerlere göre, yan yarıya karışımın 12.8 MPa (128 kg/cm )Tık basınçta preslenip 1150° C sıcaklıkta pişirilmesinden sonra, 148 MPa'lık basma dayanımı ile % 0.33 civarında su emme oram bulunmuştur. Kırmızı çamur ile serpantin karışımlı numunelerle yapılan deneylerin sonucunda, yukarıda belirtildiği gibi, optimum karışım oram ve pişirme sıcaklığı belirlenmiştir. Presleme basma artırıldığında daha yüksek dayanımlı tuğla elde edileceğinden, presleme basıncı deneylerinin yapılmasına gerek görülmemiştir. Her iki deney sonucunda elde edilen optimum değerlere göre, yan yarıya karışımın 3.2 MPa (32 kg/cm )Tık presleme basıncında preslenip 1150° C sıcaklığında pişirilmesinden sonra, 99 MPaTık basma dayanımı ile % 0.35 civarında su emme oram elde edilmiştir. Kırmızı çamur ile tuğla hammaddesi karışımlı numunelerle yapılan deneylerde ise, sadece karışım oram ve pişirme sıcaklığı belirlenmiştir. Her iki deney sonucunda elde edilen optimum değerlere göre, yarı yarıya karışımın 3.2 MPa (32 kg/cm )'lık presleme basıncında preslenip 1150° C sıcaklığında pişirilmesinden soma, 41 MPalik basma dayanımı ile % 0.72 civarında su emme oram elde edilmiştir. vnElde edilen bu değerler ilgili standartlarla ve halen ülkemizde üretilen tuğlalarla kıyaslandığı zaman, kırmızı çamur ve diğer katkılarla yapılan tuğlaların daha kaliteli ve daha dayanıldı, ayrıca daha düşük su emme oranına sahip olduğu görülmektedir. Bu deneylerde hazırlanan tuğlalar değişik renklere sahip olduklarından dekoratif amaçla da kullanmak mümkündür. Bu çalışma ile kırmızı çamurun çeşitli katkılarla tuğla ve kiremit yapımında kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Böylece, kırmızı çamurun çevreyi kirletici etkilerinin azaltılması da mümkün olabilecektir.
