Ulaştırma mühendisliğinde yöneylem araştırılması çözüm teknikleri kullanımının incelenmesi

Abstract

İnsanların ve eşyaların zaman ve mekan içinde yer değiştirmesine ulaştırma denir. Günümüzdeki sosyo-ekonomik sistemlerden biri de ulaştırma sistemidir. Bu sistem, niteliği bakımından topluma hizmet üreten bir sistem olup, tasarımında aranacak özellikler çok yönlüdür. Bir yandan sistemi kullanıcı durumda olan bireyleri tatmin etmek, diğer yandan da sistemin kurulmasında karşılaşılacak teknolojik, ekonomik, topografik, demografik, sosyo-ekonomik ve politik kısıtlan göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Ulaştırma sisteminin planlanması ve işletilmesi için karar vericilerin karşılaştıkları problemler oldukça karmaşık bir yapıdadır. Son dönemlerde ortaya çıkan Yöneylem Araştırması, bütünleşik ve disiplinler arası yaklaşımları benimsemiş ve insan-makina sistemlerinin karmaşık yapıdaki karar problemlerine bilimsel yöntemlerle çözümler arayan bir disiplin olarak, ulaştırma sistemlerinin gerek planlama, gerekse işletme düzeyindeki karar problemlerinde de uygulama alam bulmuştur. Bu tezin amacı, Yöneylem Araştırması'nın değişik ulaştırma mühendisliği problemlerinin çözümünde araştırmak ve bu problemlere günümüze dek ne tip YA çözüm teknikleriyle yaklaşıldığım, ulaştırma mühendislerinin dikkatine sunmaktır. Bunların sonunda tespit edilen genel eğilim aracılığıyla, bir problemle karşılaşan ulaştırma mühendisi için, model kurma aşamasında - kısmî de olsa - kolaylıklar sağlayacak bir anahtar hazırlamaktır. Bu tez, Giriş, Yöneylem Araştırmasına Genel Bir Bakış, Ulaştırma Sistemi ve Problemleri, Ulaştırma Sisteminde YA Çözüm Teknikerinin Kullanımı ve Sonuç olmak üzere beş bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, tezin amacı ve bu amaca ulaşmak için izlenen yöntem ve kapsam belirtilmiştir. İkinci bölümde, YA bilim dalı ile ilgili genel bilgiler verilmiştir. YA bilim dalı tezin amacına hizmet edecek şekilde, karar verme ve modelleme kavramlarıyla beraber değerlendirilmiştir. Ulaştırma sistemini ortaya koyarken YA'nın kavramlarından yararlanıldığı için bu bölüm öncelikle incelenmiştir. Ayrıca, YA çözüm teknikleri, bu i j bölümde genel olarak değerlendirilmiş ve yeni bir YA çözüm teknikleri sınıflandırması S> önerilmiştir. Üçüncü bölümde, ulaştırma sistemi ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Ulaştırma Sisteminin tanımlanmasından sonra sistemin yapısı ve özellikleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Ulaştırma alt sistemlerine de genel anlamda değinilmiştir. Daha sonra, ulaştırma sistemi karar verme açısından incelenmiştir. Sistemin karar değişkenleri ve karar sürecine değinildikten sonra ulaştırma mühendisliğinde karşılaşılan problemler incelenmiştir. Burada da özgün bir ulaştırma mühendisliği problemleri sınıflandırması yapılmıştır. Dördüncü bölümde ise, tezin başlığını oluşturan Ulaştırma Mühendisliğinde YA Çözüm Teknikleri Kullanımı konusuna ayrıntılı olarak girilmiştir. Tezin bel kemiğini oluşturan bu bölümde yapılan kaynak taraması ve sınıflandırmanın sonuçlan ortaya koyulmuştur. Yapılan değerlendirmeden sonra, konuyu açıklayıcı bazı örnekler verilmiştir. Tezin sonuçlandırıldığı beşinci bölümde, varılan nokta belirtilerek öneriler sunulmuştur.