Özet:
Dilatometre (DMT) deneyi, geoteknik mühendisliğinde kullanılan zemin parametrelerinin belirlenebilmesi için Machetti (1980) tarafından geliştirilen yerinde giriş deneyidir. Bu deneyde kullanılan aygıt ve deney adımları oldukça basittir. DMT deneyi ile tekrarlanabilen ve bir zemin kesiti boyunca neredeyse sürekli veriler elde etme olanağı vardır, Bu veriler ampirik bağıntılar yardımıyla zemin türüne bağlı olarak değerlendirilebilirler. Böylece, mekanik zemin parametreleri olan drenajsız kayma mukavemeti Cn, sükunetteki yanal itki katsayısı Ko, aşın konsolidasyon oranı AKO, sınırlanmış modül M, yatay konsolidasyon katsayısı Ch ile zemin türü ve birim hacim ağırlık y yerinde belirlenebilir. DMT bıçağı paslanmaz çelikten yapılmış, bir yüzünde ince çelik membran bulunan yassı bir bıçaktır. Bıçak zemin içerisine itildikten sonra membran gaz basıncı yardımıyla genleştirilir ve A, B basınç okumaları alınır. Daha sonra gaz basıncı düşürülerek C basınç okuması alınır. Bu basınç değerleri kullanılarak Marchetti (1980)'nin tanımladığı malzeme indeksi fc, yatay gerilme indeksi Ka dilatometre modülü Ed hesaplanır ve yukarıda sıralanan zemin parametreleri İd, Kd, Ed yardımıyla belirlenir. Bu çalışma kapsamında DMT deneyi üç ayrı arazide uygulanmış olup, Marchetti (1980) tarafından önerilen ampirik bağıntılar kullanılarak hesaplanan zemin parametreleri laboratuar ve diğer arazi deneyleri ile karşılaştırılmıştır. Buna göre, DMT deneyi ile zeminin deformasyon parametreleri olan sınırlanmış modül M ve yatay konsolidasyon katsayısı Ch tahmin edilmeye çalışılmıştır. DMT deneyinin sınırlanmış modül M için iyi sonuçlar verdiği gözlenmekle birlikte, yatay konsolidasyon katsayısı Ch için yeterince güvenilir sonuçlar vermediği gözlenmiştir. Bununla birlikte, Marchetti (1997) tarafından açıklanan bazı fiziksel kanıtlara dayanarak, DMT deneyinin yatay konsolidasyon katsayısının belirlenmesinde ümit verici olduğu belirtilmektedir.