Özet:
Ulaştırma sistemleri içerisinde önemli bir yere sahip olan demiryolları, özellikle son 50 yıl içerisinde hızlı bir gelişim göstermiştir. Günümüzdeki gelişmeler doğrultusunda hat kapasitesindeki artışın yansıra artan hız ve yük taşıma kapasitesi, bu sistemin verimini artırmakla birlikte birtakım problemleri de beraberinde getirmektedir. Bu koşulların, aşırı dinamik zorlanmalara neden olmasının yansıra, tekrarlı dinamik dingil yükleri, taşıt ve yol elemanlarında önemli yorulma hasarlarına yol açabilmektedir. Bu durum yolcu konfor ve güvenliğini olumsuz etkilemekte, ayrıca bakım ve onarım masraflarının da artmasına neden olmaktadır. Olası problemleri en aza indirgemek amacıyla, hem yol tasarımı için rijit üstyapı seçenekleri, hem de balastlı üstyapı uygulamaları için uygun tasarım ve üstyapı bileşenleri araştırılmaktadır. Raylı sistemler elastik yapıları nedeniyle yüksek hız ve artan dingil yükleri altında oldukça fazla titreşime ve zorlayıcı kuvvetlere maruz kalmaktadırlar. Bu kuvvetlerin frekans bölgeleri, özellikle rezonans titreşimleri açısından bilinmeye değerdir. Zira zorlayıcı kuvvetlerden bir veya birkaçının frekansı sistemin doğal frekansıyla çakıştığı takdirde, titreşim genliği açısından tahrip edici özelliğe sahip rezonans titreşimleri meydana gelmektedir. Dolayısıyla rezonans titreşimleri ve istenmeyen dinamik problemlerle karşılaşılmaması için taşıt ve yol bileşenlerinin dinamik davranışları çok iyi tanımlanmalı, alternatif yol tipleri için uygun dinamik modeller kurulmalı ve tasarım safhasında kapsamlı bir dinamik analiz yapılmalıdır. Bu çalışmada "Demiryolu Üstyapısının Dinamik Analizi" konusunda bir inceleme sunulmuştur. İlk bölümde konuya kısaca giriş yapıldıktan sonra, ikinci bölümde öncelikle demiryolu üstyapı tipleri ile yol yapısına gelen etkiler kısaca ele alınmış ve demiryolu yapısının zorlanmasına yönelik günümüze kadar yapılan çalışmalara ilişkin genel bir bilgi sunulmuştur. Üçüncü bölümde, "Titreşim Analizi" başlığı altında, ilgili tanımlamalara yer verilmiş ve sistemlere yönelik titreşim analizi genel bir şekilde anlatılmıştır. Bu çalışmanın ana içeriğini kapsayan dördüncü bölümde ise, taşıt-yol bileşenlerine ilişkin dinamik özellikler, taşıt-yol sisteminde oluşabilecek dinamik problemler, taşıt ve yola ilişkin dinamik modeller ile yol tasarımı için gerekli olan dinamik analizler için kullanılabilecek çözüm teknikleri incelenmiştir. Ayrıca seçilen standart yol modeli için frekans tanım alanlı çözüm metodu ile analitik çözümlemeler yapılarak, farklı yol bileşenlerinin kullanılması durumunda elde edilen sonuçlar Ek 1'de sunulmuştur. Sonuçlar bölümünde ise, gelecekte yapılacak çalışmalara ışık tutması açısından genel tavsiyelerde bulunulmuş ve bu çalışmanın sonucunda elde edilen bilgiler ışığında da birtakım önerilere yer verilmiştir.