Veri zarflama analizi

Abstract

Veri gruplarının karşılaştırılması günlük hayatımızın ayrılmaz bir parçasıdır. Örneğin, Kamu ve özel sektörlerde sayma, ölçme ve karşılaştırma önemli rol oynar. Burada performansla ilgilenilmektedir. Performans, bir işi yapan bir bireyin, bir grubun ya da bir teşebbüsün o işte amaçlanan hedefe yönelik olarak neyi sağlayabildiğinin nicel ve nitel olarak anlatımıdır. Ekonomik büyüme ve kalkınmanın temel hedefi, performansın arttırılmasıdır. Performans ile ilgili olarak değişik amaç ve değişik uygulama alanlarına yönelik hazırlanmış performans ölçüm modelleri vardır. Ancak her sektör için uygulanabilecek tek bir performans ölçüm modeli yoktur. Son yıllarda yaygınca kullanılan Veri Zarflama Analizi (VZ A) bu modellerden bir tanesidir. Birinci bölümde, genel olarak performans, performans ile ilgili en çok karşımıza çıkan etkinlik, etkililik ve verimlilik kavramları ve son olarak performans yönetimi anlatılmıştır. İkinci bölümde, performans ölçüm modelleri anlatılmıştır. Performans ölçümünde çok sayıda model önerilmiştir. Ancak bu bölümde ölçümü yapılacak birim olarak işletmeler ele alınmıştır ve işletme performansının ölçülmesi ile ilgili analiz yöntemleri genel olarak üç başlık altında toplanmıştır. Bunlar, Oran analizi, Parametreli ve Parametresiz yöntemlerdir. Daha sonra işletmenin bir bütün olarak ele alınarak geniş anlamda performans değerlendirmesinin yapılması ihtiyacından ortaya çıkan Toplam Performans Ölçüm Modelleri anlatılmıştır. Burada toplam performans ölçümüyle ilgili pek çok yaklaşımdan üç tanesi detaya girilmeyecek şekilde genel olarak tanımlanmış ve Veri Zarflama Analizi'nin bu modeller içindeki genel konumu ve karşılaştırılması yapılmıştır. Üçüncü bölümde, etkinlik ölçütlerinin temel kavramları anlatılmıştır. Öncelikle etkinlik üretim odaklı bir kavram olması nedeniyle, üretim teorisinin temelinde yatan bazı önemli kavramlar ve varsayımlar ele alınmıştır. Ardından da bu kavramların ışığı altında, etkinlikte sıkça rastlanılan üretim imkan kümeleri ve bu kümelerin etkinlik sınırlan, ölçeğe göre getiri kavramı belirlenecek, son olarak ise, parametresiz etkinlik ölçütleri genel bir kuramsal çatı altında anlatılmaya çalışılacaktır. Dördüncü bölümde, Veri Zarflama Analizi tanıtılmaya çalışılmıştır. Veri Zarflama Analizi, ürettikleri mal ya da hizmet açısından birbirine benzer karar verme birimleri (KVB)' nin göreli etkinliklerinin ölçülmesi amacıyla geliştirilmiş olan parametresiz bir etkinlik ölçütüdür. Temel VZA modelleri ise, 1. CCR Oran Yöntemi 2. BCC Modeli 3. Çarpımsal Modeller ve 4. Toplamsal Model şeklindedir Beşinci bölümde, VZA modellerindeki gelişmeler anlatılmaktadır. Bu bölümde açıklanan gelişmeler, değerli teknik bilgileri geliştirir. Son bölümde ise, öncelikle VZA'nin uygulanabilmesi için gerekli olan adımlara, daha sonra da Bankacılık, Sağlık, Fast-food lokanta zincir sektörü'nde, Çimento Sanayii'nde ve bir ürün (printer,yazıcı) seçimi problemine uygulanmış VZA örneklerine yer verilmiştir. Son olarak ise, VZA'nin zayıf ve güçlü yönleri açıklanmıştır.