Motorların neden olduğu hava kirleticileri ve önleme çareleri

Abstract

Motorların neden olduğu hava kirleticileri ve önleme çareleri konusunda hazırlanan bu yüksek lisans tezinde , hava kirliliği genel olarak incelenmiş ve Türkiye Hava Kalitesini Korunması Yönetmeliğinde yer alan hava kirliliği hesap yöntemi açıklanmıştır. Ayrıca, kirletici emisyonların denetiminde kullanılan Argos ve Stedman sistemlerine değinilmiştir. Motorlardan yayman hava kirleticilerinin zararalı etkileri, kirletici kaynaklan ve motor emisyonlarının hava kirliliğine katkısı incelenmiş, benzin ve diesel motor emisyonları ayrıntılı şekilde anlatılmıştır. Emisyon şuur değerlerinin belirlenmesinde kullanılan temel yaklaşımlar ve başlıca ülkelerde geçerli olan yasa! düzenlemeler lenmiş, ülkemizde yürürlükte bulunan motor emisyon standardlan ve deney yöntemleri örnek problemlerle açıklanmıştır. Ayrıca, isîilik genel kabul kriteri ve tipik motor is standardları ayn olarak ele alınmıştır.Karbon dioksit, karbon monoksit, azot oksit, yanmamış hidrokarbon, oksijen, partikül ve is emisyon analiz cihazlan çalışma prensipleriyle anlatılmıştır. Kirletici oluşumundaki faktörler ortaya konmuş ve oluşum mekanizmaları açıklanmıştır. Kirleticileri önleme çareleri araştılmış karter emisyonlanmn kontrolunda kullanılan pozitif karter havalandırma sistemi, buharlaşma emisyonlanmn kontrolunda kullanılan aktif karbon filitre ve buhar geri kazanım sistemleri tanıtılmıştır. Egzos emisyonlanmn kontrolunda kullanılan motor düzenekleri, hava püskürtme sistemleri, katalitik konvertörler ve egzos gazlarının yeniden çevrim sistemleri incelenmiştir. İki yollu, üç yollu, oksitleyici ve indirgeme konvertörleri, egzos gazlannın basınç, vakum ve yük kontrolü ile yeniden çevrim sistemleri anlatılmıştır. Alternatif güç kaynaklan emisyonlar bakımından tanıtılmış, hava kirliliğinin azaltılmasında kullanılan tamamlayıcı kontrol stratejilerinden , test ve bakımlann planlanması, kontrol elemanlannın yeniden uyarlanması, gaz yakıt sistemleri, trafik akış kontrol sistemleri, toplu taşımacılığın geliştirilmesi, motorlu taşıt kullanımının sınırlandınlması ve iş saatlerinde değişiklik yapılması konulanna değinilmiştir. Kirleticileri önleme çareleri araştmlmış ,karter, buharlaşma ve egzos emisyonlanmn azaltılması için kullanılan kontrol sistem ve teknikleri ortaya konmuşkur..Sonuç olarak, klasik içten yanmalı motorlardan yayılan kirleticilerin miktarîanmn kontrol imkanı sınırlı kalmaktadır. Kontrol tekniklerinin geliştirilmesiyle emisyonlarda bir miktar daha azalma sağlanabilecektir. Buna rağmen motorlu araç sayısındaki artışın engellenememesi ve kontrol imkanlarının sınırlılığı bir ikilemi oluşturmaktadır. Bu durum öncelikle ulaşım ihtiyaçlannm karşılanmasında zorunlu, yeni değişimler gerektirebilecektir. Bu ise en azından son 70 yıldan beri mevcut motorlu taşıtlara bağımlı bugünkü hayat tarzım büyük ölçüde etkileyecektir. Bu değişimlerin biçimi henüz tesbit edilememiştir. Klasik içten yanmalı motorlar ve sağlıklı çevre ihtiyaca bireylere ve devlete farklı görevler yüklemektedir. Yasal sınırlamalann etkili şekilde uygulanmasında ve hedeflenen hava kalitesine ulaşmada iyi bir denetimin yanı sıra, eğitimin ve teknolojik gelişmelerin katkılan büyük olacaktır.