Bir tekstil fabrikası endüstriyel atıksu arıtma tesisinin incelenmesi

Abstract

Atıksu arıtımı, suyun çeşitli şekillerde kullanılması sonucu oluşan atıksuyun deşarj edildikleri alıcı ortamm(deniz, göl, nehir, dere, arazi vb.) kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özelliklerini değiştir meyecek hale getirmek için uygulanan fiziksel, kimyasal ve biyolojik proseslerden birini ya da birkaçını kapsar [2,10]. Atıksu antmundaki temel amaç, atıksuyun insan sağlığına, çeveye ve boşaltıldığı alıcı ortamda yarattığı zararlı etkileri önlemektir. Atıksu antılırken öncelikle içinde bulunan askıdaki katı maddeler uzaklaştırılır, sonra biyolojik olarak parçalanabilir organik maddelerin arıtılması yapılır, son olarak ta patojen(hastalık yapıcı) orga nizmaların ayrılması sağlanır. Tüm arıtma prosesleri, fiziksel, kimyasal ve biyolojik arıtma metotları olarak 3 kısma ayrılabi lir. Ayrıca bazı antma yöntemlerini ileri arıtma metotları başlığı altında toplamak mümkündür. Atıksu arıtma sonucu oluşan antma çamurunun giderilmesi için de, ek olarak bazı prosesler uygulanır. Türkiye içindeki sanayi kuruluşlarından atılan atıksu miktarı yaklaşık 3 milyon nr /gün dür. Türkiye genelinde evsel amaçlı su tüketimi ise kişi başına yaklaşık 70 l/gün, bir başka deyişle toplam 4 milyon nr'/gün dür [17]. En çok kirlilik yapan endüstriler, tekstil sanayi, deri sanayi, kimya sanayi, petro-kimya tesisleri, gübre sanayi, eczacılık ve madencilik sektörüdür [17]. Endüstriyel atıksu kaynaklan arasında tekstil sanayi, en önemli kaynaklardan birini oluşturur. Biyokimya alanında yapılan çalışmalar, teknolojinin ilerlemesi ve yeni malzemelerin kullanılması antma derecesini yükseltmiştir. Tekstil sektörü de bu gelişmelerden payım almış ve özellikle boyama, yıkama ve apreleme ünitelerinde çok değişik maddelerin kullanılmaya başlanmıştır. Bu da atıksuyun yapısının iyice kompleks hale gelmesine neden olmuştur. Tekstil endüstrisi atıksulannda bulunan kirleticiler, biyolojik oksijen ihtiyacı(BOİ), kimyasal oksijen ihtryacı(KOİ), askıda katı madde(AKM), yağ ve gres, fenol, siyanür, klor, sülfür, sülfit, krom, pH değeri ve renk değişimidir. Görüldüğü gibi, tekstil atıksuyu kirletici olarak metalik, organik ve genel kirleticileri içerir. Böylece atıksudaki azot, fosfor ve zehirli organik maddeler, çözünmesi güç organik maddeler, ağır metaller ve çözünmüş inorganik katı maddele rin de arıtılması ihtiyacı ortaya çıkmıştır [4]. Atıksu antma tesisi kurulması, sanayi kuruluşu açısından negatif bir üretimdir. Yani antma te sisi için yapılacak tüm harcamalar sanayi kuruluşunda üretilen ürünün maliyetim arttırır. Bu da arıtma tesisi kurmayan diğer kuruluşlar ile arasında haksız rekabete yol açar. Bu nedenle atıksu arıtma tesisleri nin kuruluşu, devlet tarafından ucuz kredi sağlanması yoluyla desteklenmelidir. Giriş bölümünde de açıklandığı gibi, antma tesisi kurması gereken sanayi kuruluşlanmn sadece %20 si antma tesisi kurmuş durumdadır [17]. Kurulan bir çok antma tesisi çeşitli nedenlerden dolayı çahştinlmamaktadır. Bunun en önemli sebebi, işletme maliyetleri, arıtma tesisinde yeterli sayıda eleman.vuçalıştırılmaması ve ürün maliyetini düşürme amacıdır [13]. İnceleme konusu olan tekstil sektöründe, atiksuya arıtmaya gereken önem verilmemektedir, özellikle apreleme bölümünden gelen atıksularm arıtıldıktan sonra geri kazanılarak tekrar kullanılması mümkündür. İncelenen Alünyıdız Tekstil Fabrikasında günlük 2.400 m3 atiksuyun 1.000 m3 lük kısmı geri kazanılmaktadır. Bu olay, çevre kirliliği açısından olumlu bir katkı yaratmakta, üretimde kullanılan su miktarım azaltarak maliyeti düşürmekte, azalan yeraltı ve yerüstü su kaynaklarına bağımlılığı azalt maktadır. Tekstil sektörü için abksuyun geri kazanılması çok uygun ve tavsiye edilen bir işlemdir. Son olarak bir tekstil fabrikası alınmış ve atıksuyun sahip olduğu kirleticilerin hangi antma me totları kullanılarak antılacağı incelenmiştir. İnceleme sırasında, işletmedeki atiksu debisinin ve atıksu içindeki kirletici maddelerin tespitinin çok önemli olduğu ve proje hesaplarım doğrudan etkilediği görül müştür. Ele alınan atıksu karakterine göre nasıl bir antma tesisi kurulacağı belirlenmiştir. Atıksu, kaba ızgara ve otomatik temizlemeli ince ızgaradan geçerek, aüksu toplama havuzunda birikmekte, buradan pompa ile nötralizasyon havuzuna alınmaktadır. Bu havuzda karbondioksitçe^) ile pH ayarlaması yapılan aüksu, havalandırma havuzuna alınır.Burada kimyasal besi maddesi ilave edi len aüksuda, biyolojik ortam oluşturulur. Bu havuzda 4 adet yüzeysel aeratör(havalandıncı) yardımı ile havalandırılan aüksuda mikroorganizmalar gelişir ve verilen oksijeni kullanarak aktif çamur oluşur. Bu aktif çamur-su karışımı, duruluna havuzuna alınır. İçindeki çamuru tabana çökelen sular, üst kısımdaki savaklardan alınarak anülmış olarak deşarj edilir. Havuz tahanma biriken çamurun bir kısmı, kullanıl mak üzere havalandırma havuzuna, geri kalan fazla çamur ise çamur yoğunlaştırma havuzuna gönderi lir. Burada işlem gördükten sonra %97 su içeren çamur, filtre presten geçirilir ve içindeki su %75 e düşürulür. Filtre presten alınan çamur kekleri, önce çamur kurutma yataklarına, oradan da tesis dışına uzaklaştırılır. Filtre presin süzüntü suları ve çamur yoğunlaştırma havuzu üst suları, aüksu toplama havuzuna gönderilir.