Doğal gaz nakil hatlarında meydana gelen kirlenme olayının araştırılması ve çözüm önerileri

Abstract

Doğal gaz nakil hatlarında meydana gelen kirlenme olayını konu alan bu çalışmada amaç IGDAŞ doğal gaz nakil ve regülasyon sistemlerinde ciddi boyutta hasar ve fonksiyon bozukluklarına neden olan kirlenme bileşenlerinin, sistem içi oluşum mekanizmalarını tespit edip, bu soruna çözüm önerileri getirmektir. Bu noktadan hareketle, doğal gazın BOTAŞ tarafından Türkiye'ye getirilmesinden başlayarak, İGDAŞ'a verildiği noktalardan son kullanıcı regülatörlerine kadar ki süreç içinde, nakil hatlarındaki muhtemel kirletici kaynakları gözler önüne serilmektedir. Bu çalışma sırasında, elde edilen kirlenme bileşenlerinin analiz sonuçlarından yola çıkarak, imalat aşamasından başlayıp hidrostatik test sonrası devreye alma işlemlerine kadar ki uygulamalar, teorileriyle birlikte ele alınmış, kirletici kaynakları ve mekanizmaları tespit edilmiştir. Doğal gaz nakil hatlarında kirlenmeyi önleyici en önemli tedbir, imalat aşamasında maksimum dikkati göstererek hattın korozyona uğramasını önleyecek şekilde, hat içinde su, toz ve döküntü kalmasını önlemektir. Ancak, İGDAŞ gibi, bir kere kirlenme olayı ve etkileriyle karşılaşılmışsa, öncelikle hat içi temizlenmelidir. Daha sonra da hat içi tetkikler yapılarak hattın şimdiki durumu görüntülenmelidir. Hattın temizlenmesi öncelikle regülasyon sistemi için gereklidir, çünkü yoğun gaz talebi dönemlerinde hat başmandaki düşmelerden dolayı gazın hızı artarak akış türbülanslı hale gelmekte ve hat içindeki kirlenme bileşenlerini yüksek hızlarda regülasyon sistemine sokmaktadır. Gazın içindeki parçacıkların yüksek hızlarla regülasyon ünitelerine girmesi sonucu, regülatör gövdesi dahil önemli çelik parçaların ve diyaframın hasar gördüğü tespit edilmiştir. Bu sorunu gidermek için hat içi tetkik ve temizlemenin yanı sıra, yeni bir metod geliştirilerek tartışmaya açılmıştır. Geliştirilen bu metoda göre, basınç, kontrollü olarak düşürülerek, gaz akış karakteri, hız artışının etkisi ile türbülanslı hale gelecek, hat sonundaki deşarj ünitesinde biriken kirlenme bileşenleri diferansiyel basınç metoduyla gözlenerek deşarj edilecektir. Bu işlem birkaç kere tekrarlanarak istatistiksel veriler ışığında kirlenme analizleri yapılacak, hattın kirlenme profili de bu yolla tespit edilmiş olacaktır.