Özet:
Çocuk edebiyatında doğa, çoğunlukla kişileştirilerek veya çevre eğitimi kapsamında
ele alınır. Kahramanlar, çocuğun özdeşim kuracağı insan davranışları ile donatılarak
çocuğa sunulur. Doğanın kendi özellikleri ile çocuk kitaplarında yer alması ise daha
az rastlanan bir durumdur. Bu araştırmada doğanın kendi özellikleri ile konu olduğu
çocuk edebiyatı ürünlerinde kahramanların hangi doğa elemanları ile etkileşimde
bulunduğunu, doğa-çocuk ilişkisini ve bu ilişkinin boyutlarını tespit etmek
amaçlanmıştır. Bu amaçla 30 çocuk kitabında bulunan 50 hikâye önce araştırmacı
tarafından okunmuş ve betimsel olarak analiz edilmiştir. Kitaplarda çocuk
kahramanların etkileşimde bulunduğu doğa elemanları tespit edilmiştir. Analiz süreci
neticesinde elde edilen veriler, içerik analizine tabi tutulmuş ve doğa-çocuk
ilişkisinin boyutları uzman görüşü alınarak kodlanmıştır.
Araştırma sonucunda, incelenen çocuk hikâyelerinde çocuk kahramanların doğa
elemanlarından en fazla hayvanlarla etkileşimde bulunduğu tespit edilmiştir.
Doğanın çocuk açısından 54 farklı etkileşim boyutu olduğu görülmüştür. Bu
boyutlardan bazıları: merak, eğlence, keşif, mutluluk, sevgi, korku ve merhamettir.
İncelenen hikâyelerde doğanın en fazla eğlence unsuru olarak sunulduğu
görülmüştür. Çocuk, doğayı en fazla eğlenme amacıyla tanımakta ve onunla ilişki
kurmaktadır. En çok rastlanan ikinci unsur ise “sahiplenme” dir. Çocuk doğa
elemanlarını sahiplenerek onlarla ilişki kurmaktadır. Doğanın kendi özellikleri ile
çocuğun duygu ve davranışlarında aktif rol oynadığı, çocuğun ise doğaya “çevreyi
koruma”, “doğa için fedakârlık ve sorumluluk”, “merhamet” anlamında geri
bildirimde bulunduğu tespit edilmiştir.
