Türk milliyetçiliği bağlamında Afet İnan’ın tarih çalışmaları ve kadına bakışı

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Afet İnan’ın çalışmaları özelinde, milliyetçilikle tarihçilik arasındaki ilişkiyi ve milliyetçi tarihçiliğin Türk milli kimliğinin inşasında oynadığı rolü incelemek ve bu yolla milliyetçilik tartışmalarına ve Türk milliyetçiliği literatürüne bir katkı sağlamaktır. Osmanlı modernleşme döneminin bir sonucu olarak ortaya çıkan Türk milliyetçiliği, Cumhuriyet devrinde Türk milli kimliğini inşa etmek için uygun ortamı bulabilmiştir. 1920’li yıllarda vatanı ve devleti inşa eden Kemalist kadro, 1930’lu yıllara gelindiğinde milli kimliğin inşasına yönelmiştir. Bu milli inşa sürecinde tarih ve dil çalışmaları çok önemli yer tutmuştur. Atatürk tarafından tarih alanında çalışmakla görevlendirilen Afet İnan, Türk milli kimliğini tanımlayan ve etnik merkezli tarih yazımının bir örneği olan Türk Tarih Tezinin oluşumunda oynadığı rol ile Cumhuriyet’in ve Türk milliyetçiliğinin tarihlerindeki yerini almıştır. Kadın hakları konusunda da çalışmalar sürdüren İnan, Türk kadınının sosyal ve siyasi haklarını kazanması konusunda aktif rol oynamasının yanında Türk kadınlarının haklarını kazanmaları sürecini bir tarihçi olarak incelemiş ve bu konuda eserler vermiştir. Afet İnan’ın çalışmaları, yalnızca çalışmanın amacı doğrultusunda incelenmiş, konu ile doğrudan ilgisi bulunmadığından kaynak değerini kaybeden eserleri dışarıda bırakılmıştır. Çalışmanın temel kaynakları Afet İnan’ın tarih alanında ve kadın hakları konusunda hazırladığı çok sayıda makale ve yazdığı kitapların yanında hem kendi yaşamı hem de dönemin zihniyet dünyası ve uygulamaları hakkında önemli detaylar veren anıları ve otobiyografik çalışmalarıdır. Makalelerinin henüz kendisi hayattayken bazı kitaplarda derlenmesi sebebiyle konu hakkında birincil kaynaklar ulaşılabilir durumdadır. Tez dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde milliyetçilik literatürünün en önemli eserlerinin bazılarının üzerinde durulmuş, alanın tartışmalarını aktararak milliyetçilik çalışmalarının teorik bir arka planı sunulmaya çalışılmıştır. İkinci bölümün odak noktasında Türk milliyetçiliğinin doğuşu ve karakteri vardır. Bu bölümde Türk milliyetçiliğinin milliyetçilik kuramları açısından konumunun ne olacağı sorusuna yanıt aranmıştır. Üçüncü ve son ana bölüm ise Afet İnan’ın hayatı ve çalışmaları üzerinde durmaya ve İnan’ın çalışmaları üzerinden dönemin milli kimlik sorununa yaklaşımı hakkında bir sonuca varmak iddiasındadır.