Özet:
Necef veya kaya kristali yer kabuğunun oluşumunda yer alan volkanik özellikli quartz bir mineraldir. Saydam görüntüsü ve kristal yapısı ile ışığı yansıtıcı özelliktedir. Doğada zengin yatakları bulunması ve kolayca işlenip şekillendirilebilmesi ile erken Anadolu kültürlerinden itibaren karşımıza heykelcik ve süs eşyaları şeklinde çıkar. 70 sertlik derecesinde ve yarı değerli taşlar arasında yer alan necefin saydamlığı berraklık simgesini çağrıştırır. Necef; İslam dünyasının sanatsal yapıtlarından batıya ilk ulaşanlar arasında yer almaktadır. Sasani İmparatorluğu sınırları içinde bulunan İran, Mezopotamya ve Mısır'da başlayan sert taş oyma sanatı, İslamiyetin erken dönemlerinde gelişme ve ilerleme kaydetmiştir. Halife el Mustansır'ın Kahire sarayındaki hazinesinin isyancı askerler tarafından yağmalandığını yazan tarihçi Magrizi, bunların arasında çok değerli necef vazolar bulunduğunu da ayrıntılarıyla anlatmaktadır. Bundan da necef oymacılığının merkezinin Kahire ve Mısır olduğu, diğer İslam ülkelerine de buradan yayıldığı anlaşılabilir. Osmanlı sarayı kuyumculuğunda da necef önde gelen bir malzeme teşkil etmiştir. Kolay oyulup şekil verilebilmesinin yanı sıra değerli taşların da kakılmasıyla güzel kompozisyonlar elde edilmiştir. Özellikle 16. yüzyıl Osmanlı saray kuyumculuğunun nadide örneklerini Topkapı Sarayı Müzesi hazinesinde görmek mümkündür. Bunlar arasında yazı kutuları, maşrapalar askılar sayılabilir.
