Brecht’in epik tiyatrosu bağlamında Karagöz oyununda müziğin işlevi

Abstract

20. yüzyıl Batı tiyatrosundaki alternatif arayışların en önemlilerinden biri Brecht'in epik tiyatro kuramıdır. Brecht, gerçekçi-doğalcı akıma karşı çıkarak görünen gerçeğin değil, onun altında yatan nedenlerin anlatımına önem veren bir tiyatro anlayışı oluşturmayı amaçlamış: bu sebeple yüzünü Doğu tiyatrosuna dönmüştür. Doğu tiyatrosu anlayışından ve halk tiyatrosundan beslenerek yazınsal alan dahil olmak üzere oyunculuk tekniği ve sahne estetiğinde değişiklikler yaparak, düşünsel eleştirelliği amaçladığı epik tiyatro kuramını oluşturmuştur. Kökleri tarih öncesi devirlere dayanan Doğu tiyatrosu gölge oyunu, Osmanlı'da geniş bir coğrafyanın kültürel birikimi ve toplum yapısıyla yoğrularak kendi biçimini oluşturmuş: Karagöz adını almıştır. Geleneksel halk tiyatrosu Karagöz: göstermeci-açık biçimi, episodik yapısı, tip boyutundaki kişileri, yabancılaştırma estetiği, müzik kullanımı ile Brecht'in epik tiyatro kuramı ile benzeşmektedir. Bir İstanbul mahallesi görünümünde topluma ayna tutan Karagöz oyununda müzik, epik tiyatrodaki müzikle benzer bir işlevde kullanılmakta; böylece Geleneksel halk tiyatrosu türleri arasından ayrılmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde epik tiyatro ve epik tiyatroyu meydana getiren estetik öğeler üzerinde durulmuş, epik tiyatroda müzik gestus kavramıyla birlikte anlatılmıştır. İkinci bölümde Karagöz oyununun ve Brecht'in epik tiyatro kuramıyla benzeşen özellikleri, epik tiyatronun estetik öğelerinden oluşan başlıklar altında irdelenmiştir. Son bölümde ise Karagöz oyununda müziğin işlevi Brecht'in epik tiyatro kuramında müziğin kullanımı bağlamında örneklerle incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Karagöz, Karagöz Müziği, Bertolt Brecht, Epik Tiyatro, Epik Tiyatroda Müzik, Geleneksel Türk Tiyatrosu, Geleneksel Halk Tiyatrosu 20. yüzyıl Batı tiyatrosundaki alternatif arayışların en önemlilerinden biri Brecht'in epik tiyatro kuramıdır. Brecht, gerçekçi-doğalcı akıma karşı çıkarak görünen gerçeğin değil, onun altında yatan nedenlerin anlatımına önem veren bir tiyatro anlayışı oluşturmayı amaçlamış: bu sebeple yüzünü Doğu tiyatrosuna dönmüştür. Doğu tiyatrosu anlayışından ve halk tiyatrosundan beslenerek yazınsal alan dahil olmak üzere oyunculuk tekniği ve sahne estetiğinde değişiklikler yaparak, düşünsel eleştirelliği amaçladığı epik tiyatro kuramını oluşturmuştur. Kökleri tarih öncesi devirlere dayanan Doğu tiyatrosu gölge oyunu, Osmanlı'da geniş bir coğrafyanın kültürel birikimi ve toplum yapısıyla yoğrularak kendi biçimini oluşturmuş: Karagöz adını almıştır. Geleneksel halk tiyatrosu Karagöz: göstermeci-açık biçimi, episodik yapısı, tip boyutundaki kişileri, yabancılaştırma estetiği, müzik kullanımı ile Brecht'in epik tiyatro kuramı ile benzeşmektedir. Bir İstanbul mahallesi görünümünde topluma ayna tutan Karagöz oyununda müzik, epik tiyatrodaki müzikle benzer bir işlevde kullanılmakta; böylece Geleneksel halk tiyatrosu türleri arasından ayrılmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde epik tiyatro ve epik tiyatroyu meydana getiren estetik öğeler üzerinde durulmuş, epik tiyatroda müzik gestus kavramıyla birlikte anlatılmıştır. İkinci bölümde Karagöz oyununun ve Brecht'in epik tiyatro kuramıyla benzeşen özellikleri, epik tiyatronun estetik öğelerinden oluşan başlıklar altında irdelenmiştir. Son bölümde ise Karagöz oyununda müziğin işlevi Brecht'in epik tiyatro kuramında müziğin kullanımı bağlamında örneklerle incelenmiştir.