Özet:
Bu tez çalışması çalgıların tek bir kökenden var olma ön kabulünün tersine; farklı coğrafyalarda, farklı ya da aynı zaman dilimlerinde, benzer kültürlerin günlük yaşam pratikleri içerisinde var olabilme ihtimalini araştıran bir çalışmadır. Değişik isimlerle ve küçük yapısal farklılıklarla da olsa bazı kadim çalgılar aynı anda farklı coğrafyalarda ortaya çıkabilmişler, benzer özellikleri dolayısıyla da çalgı sınıflandırma sistemlerinde de aynı gruplamaların içerisine girmişlerdir. Müzikal özelliklerinin yanı sıra kültürel yaşam pratiklerinde de kapladığı muazzam alan dolayısıyla çalgılar, toplum bilimlerinin de üzerinde çokça durduğu kültürel ögelerden olmuşlardır. Arkeolojik kazılarda gün yüzüne çıkarılan çalgı örnekleri sayesinde söz konusu kültürlerin günlük yaşamları ile ilgili nitelikli bulgular elde edilirken, aynı zamanda kültürel ve sosyal alanlardaki gelişmişlik seviyeleri ile teknolojik alanlarda kat ettikleri yollar da kolayca gözlemlenebilmektedir. Birden farklı yerde ve zamanda ortaya çıkan birbirine benzer kültürel ögeler ve bu çalışma özelinde benzer çalgılar; insanın kültürel evriminin belirli safhaları, zaman dizgeleri ve birbirine neredeyse tıpatıp benzeyen medeniyetleşme süreçleri konusunda adeta kanıt niteliğindedir. Buradan hareketle bu çalışma; çalgıların kökenine 17. Yüzyıldan itibaren monogenetik (tekil köken) metodoloji ile yaklaşan organoloji bilimine alternatif bir metodoloji önerisi sunmayı amaçlamakta ve poligenetik (çoklu köken) yaklaşım için gerekli olan doğru kültürel okumanın nasıl yapılabileceği konusunda öneriler sunmaktadır. Çalışmaya ideal bir örnek olması dolayısıyla aerofonların erken dönem örneklerinden biri olan “okarina” çalgısı üzerinden tarihi bir okuma yapılırken bu çalgının farklı versiyonlarına sahip toplumlar; sahip oldukları tarih, bulundukları coğrafya ve kendi kültürel özellikleri baz alınarak incelenmiştir. Bu çalışmada müzikoloji ve organoloji dallarının yanı sıra antropoloji, arkeoloji, etnoloji ve tarih alanlarında da açıklayıcı bölümler bulmak mümkündür. Çalışma sonucunda okarina çalgısı ve benzer aerofonların birden fazla kökeni olabileceği kanıtlarıyla ortaya koyulmuş, çalgıların köken araştırmalarında poligenetik yaklaşımın farklı bir metodolojik yaklaşımı mümkün kıldığı saptanmıştır.
