Özet:
Günümüzde “Batılılaşma, Avrupalılaşma, çağdaşlaşma” anlamlarında kullanılan “modern” kelimesi Batı’da daha geniş kavramları da çağrıştırmaktadır. Bunlara örnek olarak teknolojik gelişmeler, kentleşme, yeni tüketim alışkanlıkları, sınıfsal farklılıkların oluşması ve kapitalist düzene geçilmesi gösterilebilir. Batı’da tüm bu gelişmelere paralel olarak tezahür eden modernlik, matbaanın ve baskı makinelerinin de icadıyla birlikte, bilginin ve sanatın toplumsallaşmasının başlıca nedenlerinden biridir. Bu toplumsallık aynı zamanda Batı’da modern sanatın ve grafik sanatının da doğuşunda önemli bir rol oynamıştır. Tanzimat, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde kendi modernliğini üretemeyen Türkiye’de ise özgün bir grafik tasarım sanatının doğuşundan bahsetmek pek mümkün görünmemektedir. Çalışmada Batı modernliğinin ekonomik, siyasi ve toplumsal özellikleri, modernliğin temel unsuru olan kapitalizmin doğuşu ve gelişimi, bununla birlikte burjuva sınıfının oluşumuna değinilmiştir. Rönesans, Reform ve Aydınlanma gibi kültürel faaliyetlerin yanı sıra Sanayi Devrimi gibi teknolojik icatları da tecrübe edemeyen Osmanlı Devleti’nde modernleşme ihtiyacının nasıl doğduğu, üç yüz yıllık gecikmeyle gelen matbaanın gelişim aşamaları incelenmiştir. Meşrutiyet, Tanzimat ve Cumhuriyet sürecinde modernleşme gereksinimleri ele alınmış, Batı toplum düzeni ile Doğu toplum düzeni arasındaki temel farklılıklardan dolayı modernleşme projesinde birtakım sorunları da beraberinde getirdiği vurgulanmıştır. Çalışmanın temel hedefi, Osmanlı Devleti’nin son döneminden erken Cumhuriyet dönemine kadar uygulanan modernleşme politikalarının, grafik tasarımlarına biçimsel ve içeriksel olarak yansımalarını analiz etmektir. Türkiye’de modern bir toplumun inşası için oluşturulan sanayileşme, kapitalist düzen ve burjuvazi gibi kavramların toplumsal bir talepten değil, devlet politikalarıyla uygulanmaya çalışıldığına dikkat çekilmiştir. Doküman analizi yöntemiyle incelenen Meşrutiyet Dönemi gazete ilanları ve dergileri; Cumhuriyet dönemi afişleri, kitap kapakları ve karikatürleri aracılığıyla grafik tasarımının Türk modernleşme projesinde ve toplumsal dönüşümde etkili bir medyum olarak kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır
