Özet:
Kemençe çalgısı Tanburî Cemil Bey’den günümüze, Türk Makam Müziği icralarının en önemli yaylı çalgılarından biri olmuştur. Yaklaşık yüzyıllık zaman dilimi içerisinde kemençenin yapısal olarak gelişimi, yeni çeşitlerinin üretimi ve icrasının geliştirilmesi için çalışmalar yapılmıştır. Kemençenin kendine özgü tınısını incelemek yolunda bir bilimsel araştırma da 1958 yılında, Türk müzikolojisinin önemli isimlerinde Ord. Prof. Salih Murad Uzdilek danışmanlığında “Kemençe Seslerinin Armonik Analizi” başlığı ile gerçekleştirilmiştir. Ne var ki bu tarihten sonra kemençenin tınısal özelliklerini araştırmak yönünde bilimsel bir çalışma yapılmış değildir. Müzikal akustik alanında, birçok çalgı tüm dünyada halen incelenmektedir. Türk müziği çalgıları üzerine yapılan çalışmaların ise sayıca ve değerlendirme biçimleri açısından yeterli olduğu söylenemez. Bu çalışmada, en son teknik imkanlar kullanılarak, günümüzün muteber 4 kemençe icracısının kemençelerinden ses örnekleri alınmıştır. Bu icracılar, Furkan Bilgi, Derya Türkan, Aslıhan Eruzun Özel ve Lütfiye Özer’dir. İcracılar ile denk koşullarda gerçekleştirilen ses kayıtlarında, açık tel pozisyonunda yegah, rast ve neva perdeleri kaydedilmiştir. Ses kayıtları spektrum analizi yöntemi ile incelenmiş ve kemençe tınısının özellikleri analitik veriler cinsinden ölçülmüştür. Elde edilen veriler bu araştırmada belirlenen kıstaslar çerçevesinde incelenerek mukayeseli bir değerlendirilme yapılmıştır. Böylece günümüzün önemli kemençe icracılarından 4’üne ait kemençelerin tınısal özellikleri arasındaki benzerlik ve farklar ortaya konulmuştur. Spektrum analizinden elde edilen verilerin değerlendirilmesi sağlamak için somut kıstaslar belirlenmiştir. Belirlenen kıstaslarla spektrum analizi araştırmalarına yöntemsel bir katkı sunulması amaçlanmıştır. Elde edilen verilerin incelenmesiyle kemençenin sesinin yoğun biçimde inharmonik selenler içerdiği tespit edilmiş ve inharmonik bölgeler belirlenmiştir. Yegah telinin temel sesinin kayıp olduğu, harmonik modların sıralamalarında büyük değişkenlikler olabildiği gözlemlenmiştir.
