Stratejik yönetimde misyon ifadelerinin önemi ve Türkiye'deki aile işletmelerinin misyon ifadeleri üzerine bir analiz çalışması

Abstract

Stratejik yönetim literatüründe özellikle son yıllarda misyon ifadeleri önemli ve popüler bir araç olarak dikkat çekmektedir. İşletmelerde stratejik yönetim anlayışıyla birlikte ortaya çıkan misyon ifadeleri oluşturulması aynı zamanda stratejik yönetimin ilk ve temel adımı olarak kabul edilmektedir. Açık bir şekilde tanımlamak gerekirse, misyon ifadesi bir işletmenin ana amacını, stratejilerini, değerlerini, rekabet avantajını, hizmet verdiği pazarlarını ve varoluş felsefesini belirtme bağlamında yaptığı işi tanımlamaktadır. Misyon hakkında kapsamlı bir değerlendirme yapıldığında; işletmenin yaptığı işi tanımlayan ve işletmeyi başka işletmelerden farklılaştıran özelliklerini ortaya çıkaran bir niteliğe sahip olduğu belirtilmektedir. Misyon, stratejistlere ve işletmenin çalışanlarına yol gösteren, işletmenin içinde ve dışındaki tüm paydaşlarına işletmenin amacı, görevi ve felsefesi hakkında biçimsel açıklama sunduğu gözlemlenmektedir. Bu felsefe ve değerler ışığında tüm çalışanlar arasında ortak bir birleştirici unsur olarak görülmektedir. Aynı zamanda misyonun, işletmenin tüm departmanlarının ve bütün faaliyetlerinin uyum içinde çalışmasını sağlayan ve hangi pazarlarda faaliyet gösterdiğini açıklayan kalıcı bir beyan olduğu vurgulanmaktadır. Bir çok uzman misyonun neleri içermesi gerektiği hakkında çalışmaktadır ve etkili bir misyon ifadesinin dokuz nitelik bileşenden oluştuğunu belirtmektedirler. Bu dokuz bileşenin, misyon ifadelerinin yazılması ve değerlendirilmesi için pratik bir yapı ya da sistem oluşturmasına olanak sağladığını savunmaktadırlar. Bu çalışma etkili misyon ifadelerinin; müşteri, ürün, pazar, teknoloji, sürdürülebilirlik, felsefe, benlik, toplum ve çalışan bileşenlerini bünyesinde barındırması gerektiğini vurgulamaktadır. Aynı zamanda bir çok uzman, kapsamlı bir şekilde formüle edilmiş veya oluşturulmuş misyon ifadelerinin işletmenin amaçlarını anlaşılır hale getirdiğini savunmaktadırlar. Bu amaçların belirginleştirilmesi, işletmenin uzun dönemde rekabet avantajı kazanmasına ve çalışanlarının işletmeye bağlılığını arttırarak tüm paydaşları ile etkileşim halinde olmasına olanak sağlamaktadır. Bu çalışmada, misyon ifadelerinin yadsınamaz önemi göz önünde bulundurularak, Türkiye ekonomisinin rekabet gücünü önemli ölçüde etkileyen aile işletmelerinin misyon ifadelerini incelenmektedir. Aile işletmelerinin artan önemleri dikkate alındığında, onların küresel pazarlarda rekabet edebilmesi, yaşamlarını uzun seneler boyunca sürdürebilmesi ve bu gibi durumlar için kapsamlı bir şekilde hazırlanmış misyon ifadesine sahip olmalarının gerekliliği vurgulanmaktadır. Misyon ifadelerinin içerik analizi yapılan bu çalışmada; işletmelerin misyonların da var olması gereken bileşenleri, hangi sıklıkta kullandıkları belirlenmektedir ve karşılaştırmalı analizleri yapılmaktadır. Türkiye'nin 80 köklü aile işletmesiyle yapılan içerik analizinde ortalama bileşen sayısı 3,37 olarak bulunmuştur. Misyon ifadelerinde en çok vurgulanan bileşen felsefe ve sonrasında da müşteri gelmektedir. İlk 40 grup ve son 40 grup karşılaştırma analizinde ilk 40 gruptaki işletmelerin misyonlarında daha fazla bileşen barındırdığı ve gruplar arasındaki büyüme bileşeninde anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir. Son olarak bulguların değerlendirilmesi ve öneriler yapılmaktadır.