Akıllı şehir seçim kriterlerinin ANP yöntemi ile önceliklerinin belirlenmesi ve bir uygulama

Abstract

Bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) altyapısından dolayı akıllı şehir olarak nitelendirilen dijital şehirlerle literatürdeki akıllı şehir tanımlamaları arasındaki temel farklar; geleneksel bölge teorisi ve şehir büyüme/gelişimi neoklasik teorisinin boyutlarıyla bağlantılı olarak bölgesel rekabet edebilirlik, ulaşım ve BİT ekonomisi, doğal kaynaklar, beşeri ve sosyal sermaye, yaşam kalitesi ve vatandaşların şehirlerin yönetimine katılım teorilerine dayanan altı karakter olarak değerlendirilmektedir. Değerlendirmelerde, bu karakterlerin elemanları olan üniversite, endüstri, yönetim ve sivil toplumun oluşturduğu karmaşık bir şehir ortamının olduğu varsayılmaktadır. İlk uygulamalarda genellikle, şehirler aynı kriter veya gösterge açısından birbirlerine göre göreceli önemleriyle karşılaştırılmakta ve gruplandırılmaktadır. Ancak bu durumda kriterlerin karşılıklı etkileşimleri dikkate alınmamaktadır. Daha sonra çok kriterli karar verme paradigmasıyla, farklı disiplinlerden oluşan odak grup tarafından 5 karakterli bir Analitik Ağ Süreci (ANP) tasarlanmıştır. ANP, akıllı şehir çalışmalarında sıkça kullanılan Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yöntemindeki hiyerarşik bir yapının aksine örümcek ağına benzer bir yapı analiziyle aralarında doğrudan bağlantı bulunmayan kriterler arasındaki geri bildirimleri de mümkün kılmaktadır. Araştırmada; 6 karakter, 30 alt kriterle kriterlerin kapsamını oluşturan ve uzmanların ikili karşılaştırma matrisindeki subjektif değerlendirmelerinde yararlandığı nicel verilerden oluşan 74 gösterge Avrupa Akıllı Şehirler Değerlendirme Raporu'ndan alınacaktır. Literatürde 5 karakterli ANP tasarımı mevcutken, araştırmamızda akıllı şehir 6 karakterle ve daha fazla içsel ve dışsal bağımlılığın olduğu ağ ilişkisiyle değerlendirilecektir. İkili karşılaştırma matrislerinde ise ortak grup kararı için geometrik ortalama yöntemi kullanılacaktır. Super Decisions programıyla ANP tasarımı ve analizi yapılarak, kriterlerin öncelik oranları ve sıralamaları elde edilecektir. Araştırma, küresel düzeyde bilimsel olarak dikkate alınan akıllı şehir kriterleri, değerlendirme yöntemi ve verileriyle bölge, şehir veya ülke yöneticilerine akıllı şehir kriterlerinin önem derecelerini, öncelikli yatırım yapmaları gereken alanları, göstergelerdeki nicel verilerle kendilerini rakipleriyle tüm boyutlarıyla karşılaştırarak hangi kritere hangi şehirden benchmarking yapabileceğini görme imkanı sunacaktır. Sonraki araştırmalarda, ANP tasarımı ve gösterge verilerinin TOPSIS, VIKOR, MOORA gibi yöntemlerle analiz edilmesiyle şehirlerin, bölgelerin akıllılık karşılaştırması, sıralanması için hibrit yöntemlerin oluşturulması amaçlanmaktadır.