Özet:
Bu çalışmanın kapsamı 1893’te ABD Kongre Kütüphanesi’ne gönderilen II.
Abdülhamid Armağan Albümleri’dir ve temel sorusu ‘II. Abdülhamid Armağan
Albümleri’ni Oryantalist söyleme karşı Osmanlı Devleti’nin Batılılaşan yüzünün
yönetsel boyutta devlet destekli ve kontrollü kurumsal propagandası yapan fotoğraf
bileşenleri nelerdir?’dir. Amacı ‘II. Abdülhamid Armağan Albümleri’nin fotoğraf ile
yapılan devlet destekli ve kontrollü kurumsal bir görsel propaganda olduğunu
saptamak’ olan çalışma II. Abdülhamid Armağan Albümleri’ndeki fotoğrafları ordu,
kamusal hizmetler, şehir görünümleri, cami-türbe-eski eserler ve saltanat olanakları
olarak belirlenen kategorilerde incelemiştir. Çalışma araştırma modeli olarak tanıtıcı,
keşfetmeye dönük, kesitsel ve tarihsel kaynak taraması içeren niteliksel bir modele
sahiptir. Veri toplama yöntemi tipik durum ve maksimum çeşitlilik örneklemesidir. Bu
yöntemler belgesel kaynak taraması yöntemiyle eş zamanlı kullanılmıştır. Ana
hipotezi ‘II. Abdülhamid Armağan Albümleri fotoğraf ile yapılan devlet destekli ve
kontrollü kurumsal bir propaganda çalışmasıdır.’ olan çalışmanın bulguları şöyledir:
Farklı fotoğrafçıların, farklı kategorilerdeki farklı fotoğraflarında benzer
kompozisyonların birbirinin kopyası olacak şekilde tekrarlanması, figürlerin konu
edilen Batılılaşma ögesini öne çıkarmak amacıyla salt ölçeklendirme işlevine
indirgenmesi, figür temsili söz konusu olduğunda figürlerin mekanın doğal ve
tümleşik bir parçası yapılarak adeta gözden kaçırılması, ışık ya da kompozisyon
ögelerini düzenleyerek herhangi bir estetik çabasının olmaması, bu nedenle
fotoğrafların Batılılaşma mesajı dışında hiçbir şey hakkında ipucu vermeyecek kadar
dizinsel olması ve farklı fotoğraf stüdyolarına ait farklı fotoğraflarda benzer
kompozisyon hatalarına ya da zorlamalarına rastlanması farklı fotoğraf stüdyolarının
tutarlı bir şekilde çalışmasını sağlayan talimatların ve devlet destekli ancak önceden
tasarlanmış ve kontrollü bir kurumsal propaganda mesajının varlığına işaret
etmektedir. II. Abdülhamid Armağan Albümleri’nin bu propaganda mesajı Tanzimat
Dönemi’yle başlayan yenilenmenin II. Abdülhamid’in geleneksel modernleşme
anlayışıyla da örtüşmektedir. Dolayısıyla bu bulgular eşliğinde sınanan 'II.
Abdülhamid Armağan Albümleri fotoğraf ile yapılan devlet destekli ve kontrollü
kurumsal bir propaganda çalışmasıdır.’ hipotezi doğrulanmış olmaktadır. Bu
doğrulama da çalışmanın ‘II. Abdülhamid Armağan Albümleri’nin fotoğraf ile yapılan
devlet destekli ve kontrollü bir görsel propaganda olup olmadığını saptamak’ şeklinde
tanımlanan ana amacına ulaşıldığını göstermektedir.
